×
COVID-19: wiarygodne źródło wiedzy

Świnka (nagminne zapalenie przyusznic)

dr hab. med. Leszek Szenborn, prof. nadzw.
Klinika Pediatrii i Chorób Infekcyjnych AM we Wrocławiu

Co to jest świnka i jakie są jej przyczyny?

Świnka jest ogólnoustrojową chorobą wywołaną zakażeniem wirusem świnki (paramyksowirus) przebiegającą z zajęciem narządów gruczołowych (najczęściej ślinianek, niekiedy trzustki, rzadziej układu nerwowego). Źródłem zakażenia jest chory człowiek. Okres wylęgania choroby wynosi 14–24 dni (przeciętnie 17 dni). Zakaźność występuje już przed obrzękiem ślinianek przyusznych (przyusznic) i do 2 tygodni od początku choroby.

Jak często występuje świnka?

Zakażenie jest powszechne, ale u 20–40% zakażonych choroba przebiega bezobjawowo. W Polsce występuje coraz rzadziej ze względu na wprowadzone powszechne szczepienia dzieci (wg PSO w 2. i 10. roku życia dzieci otrzymują trójskładnikową szczepionkę przeciwko odrze, śwince i różyczce). W populacji nieszczepionej zachorowania występują głównie w wieku przedszkolnym i szkolnym. Bardzo rzadko możliwe są zachorowania u osób zaszczepionych.

Jak się objawia świnka?

Występuje duża różnorodność objawów klinicznych. Wstępne objawy choroby są niecharakterystyczne. Typowo występują: gorączka 38–39,5°C trwająca 3–4 dni, obrzęk w okolicy ślinianek przyusznych (odstający płatek ucha), najpierw jednostronny, po 1–3 dniach obustronny. Możliwe jest zajęcie innych ślinianek. Pacjenci skarżą się na bóle ucha, dolegliwości przy żuciu i otwieraniu ust. Widoczne jest zaczerwienienie i obrzęk ujść przewodów ślinowych w jamie ustnej. Szczególnymi postaciami klinicznymi są: zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych (u dzieci występuje dość często, także w przypadkach bez zajęcia ślinianek) – objawia się wysoką gorączką, bólami głowy i mięśni, nudnościami wymiotami, sztywnością karku i światłowstrętem; zajęcie innych narządów o budowie gruczołowej (zapalenie trzustki, jąder – najczęściej u nastolatków i młodych mężczyzn, gruczołu piersiowego – najczęściej objawiają się bólem i powiększeniem zajętego narządu).

Co robić w razie wystąpienia objawów?

W przypadku zakażeń objawowych konieczna jest wizyta u lekarza w celu ustalenia przyczyny powiększenia ślinianek i oceny pod kątem zapalenia opon mózgowo-rdzeniowych i innych możliwych powikłań narządowych. W przypadku objawów zapalenia opon mózgowo-rdzeniowych niezwykle ważne i pilne jest ustalenie jego przyczyny; wymaga to diagnostyki w warunkach szpitalnych. Bardzo pilna jest również konsultacja lekarska w przypadku zapalenia jądra, ponieważ należy wykluczyć inne przyczyny wymagające postępowania zabiegowego (ostra moszna). W przypadkach o łagodnym przebiegu, których przyczyna nie budzi wątpliwości, stosuje się leczenie domowe.

Jak lekarz stawia diagnozę?

Najczęściej na podstawie występowania objawów klinicznych oraz wywiadu (kontakt z chorym, epidemia). Pomocne w rozpoznaniu, zwłaszcza w wykluczeniu innej bakteryjnej przyczyny, mogą być podstawowe badania laboratoryjne (morfologia, OB, CRP, oznaczenie amylazy w moczu lub krwi). Badania dodatkowe mają duże znaczenie u pacjentów wymagających hospitalizacji. U pacjentów z objawami mogącymi wskazywać na zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych konieczne może być wykonanie punkcji lędźwiowej. Badania serologiczne (wykrywanie specyficznych przeciwciał IgG i IgM) są przydatne, zwłaszcza w diagnostyce świnki w populacji zaszczepionej.

Jakie są sposoby leczenia?

Stosuje się wyłącznie leczenie objawowe (leki przeciwgorączkowe i przeciwbólowe), dietę lekkostrawną; w zapaleniu jądra – korzystne jest wyższe ułożenie jądra, a w przypadkach z silnymi bólami – także leki przeciwzapalne. Zakażenie wirusem świnki nie stwarza ryzyka nadkażeń bakteryjnych. Antybiotyki są nieskuteczne.

Czy możliwe jest całkowite wyleczenie?

Choroba ustępuje samoistnie i najczęściej bez trwałych powikłań. Przebycie choroby pozostawia odporność na całe życie.

Możliwe jest upośledzenie słuchu po chorobie (niezależnie od zapalenia opon mózgowo-rdzeniowych). Zapalenie jąder rzadko jest przyczyną niepłodności. Również rzadko możliwy jest ciężki przebieg choroby w postaci zapalenia opon mózgowo-rdzeniowych i mózgu, a także mięśnia sercowego. U pacjentów leczonych lekami obniżającymi odporność choroba przebiega łagodnie lub bezobjawowo – nie ma potrzeby przerywania leczenia. Przypadki śmiertelne występują niezwykle rzadko. Powtórne zapalenia ślinianek wywołane zakażeniem wirusem świnki są możliwe (rzadko) u zaszczepionych, ale zwykle przebiegają łagodnie i bez powikłań. Powtórne zapalenia ślinianek spowodowane są najczęściej innymi przyczynami, np. innymi wirusami (paragrypy i cytomegalii), bakteriami, kamicą ślinianek (niedrożność przewodów wyprowadzających – nawracający obrzęk ślinianek, często z odczynem zapalnym).

Co trzeba zrobić po zakończeniu leczenia?

Po ustąpieniu objawów i w przypadkach bez powikłań można powrócić do normalnej aktywności życiowej. W przypadku wystąpienia powikłań konieczna może być hospitalizacja, rekonwalescencja i rehabilitacja.

Co robić, aby uniknąć zachorowania?

Zaszczepić dziecko szczepionką skojarzoną przeciwko odrze, śwince i różyczce (Priorix, M-M-RvaxPro). Zgodnie z PSO (zobacz: Kalendarz szczepień) szczepionkę przeciwko odrze, śwince i różyczce podaje się u dzieci w 13.–14. miesiącu życia, a następnie dawkę przypominającą w 10. roku życia. Przebycie różyczki, świnki czy odry nie jest przeciwwskazaniem do uodpornienia szczepionką. W Polsce niedostępna jest szczepionka jednoskładnikowa (monowalentna) przeciwko śwince. Po szczepieniu możliwe jest wystąpienie bardzo lekkich objawów świnki (3% zaszczepionych), które nie mają znaczenia klinicznego.


10.11.2016
Zobacz także
  • Różyczka
  • Ospa wietrzna
  • Szczepienie przeciwko odrze, śwince i różyczce
Wybrane treści dla Ciebie
  • Świnka u dorosłych
  • Szczepienie przeciwko odrze, śwince i różyczce
Doradca Medyczny
  • Czy mój problem wymaga pilnej interwencji lekarskiej?
  • Czy i kiedy powinienem zgłosić się do lekarza?
  • Dokąd mam się udać?
+48

w dni powszednie od 8.00 do 18.00
Cena konsultacji 29 zł

Zaprenumeruj newsletter

Na podany adres wysłaliśmy wiadomość z linkiem aktywacyjnym.

Dziękujemy.

Ten adres email jest juz zapisany w naszej bazie, prosimy podać inny adres email.

Na ten adres email wysłaliśmy już wiadomość z linkiem aktywacyjnym, dziękujemy.

Wystąpił błąd, przepraszamy. Prosimy wypełnić formularz ponownie. W razie problemów prosimy o kontakt.

Jeżeli chcesz otrzymywać lokalne informacje zdrowotne podaj kod pocztowy

Nie, dziękuję.
Poradnik świadomego pacjenta