Lamblioza (giardioza): przyczyny, objawy i leczenie

lek. Magdalena Wiercińska

Gardioza (lamblioza) to choroba pasożytnicza dwunastnicy i jelita cienkiego wywołana przez pierwotniaka Giardia duodenalis przebiegająca z przewlekłą biegunką. Jest najczęstszym zarażeniem pierwotniakowym na świecie. Większość przypadków zarażenia nie powoduje żadnych objawów i ulega samoistnemu wyleczeniu

Co to jest lamblioza (gardioza)?

Gardioza (lamblioza) to choroba pasożytnicza dwunastnicy i jelita cienkiego wywołana przez pierwotniaka Giardia duodenalis (syn. Giardia intestinalis, Giardia lamblia; pol. wielkouścieć jelitowy, ogoniastek jelitowy) przebiegająca z przewlekłą biegunką.

G. duodenalis to pasożyt żyjący w dwunastnicy i jelicie cienkim. Cykl życiowy obejmuje 2 etapy: postać inwazyjną (cysta) i dojrzałą (trofozoit). Cysta zawiera 4 jądra, ma twardą, odporną otoczkę, trofozoit ma 2 jądra i 8 witek. Połknięcie 10–100 cyst wywołuje chorobę. Z cyst w żołądku pod wpływem kwasu solnego uwalniają się trofozoity (2 z każdej cysty), które przylegają do błony śluzowej jelita czczego i niszczą ją, w efekcie czego prowadzą do zmniejszenia powierzchni wchłaniania. Pod wpływem kwasów żółciowych trofozoity ulegają przekształceniu w cysty, które są wydalane ze stolcem. Szacuje się, że w objawowym zarażeniu 1 g wydalanego kału zawiera 20 000–150 000 cyst pierwotniaka. Cysty znajdują się w zanieczyszczonym pokarmie, wodzie lub na brudnych rękach.

Giardioza jest najczęstszym zarażeniem pierwotniakowym na świecie (∼280 mln zachorowań rocznie). Zarażonych G. duodenalis jest 20–40% populacji krajów rozwijających się, zwłaszcza dzieci w wieku <5 lat (złe warunki sanitarne) i 0,5–7% w rejonach uprzemysłowionych, jednak wiele zarażeń nie jest rozpoznawanych. W Polsce według danych PZH w 2019 r. zarejestrowano 785 zachorowań.

Jak można zarazić się gardiozą (lambliozą)?

Rezerwuarem pasożyta są głównie ludzie oraz wiele gatunków ssaków domowych (psy, koty) i dzikich (np. bobry). Zarażenie szerzy się łatwo drogą pokarmową, głównie przez skażone ręce (kontakt bezpośredni z zarażoną osobą) lub częściej wodę (pitną lub rekreacyjną, np. baseny, jeziora, rzeki), rzadziej przez zanieczyszczony cystami pokarm.

Czynniki ryzyka zarażenia:

  1. podróże do krajów strefy międzyzwrotnikowej (∼5% przypadków biegunki podróżnych jest spowodowanych gardiozą)
  2. picie nieprzegotowanej wody ze strumieni, rzek i jezior
  3. złe warunki sanitarne
  4. praca w żłobku, przedszkolu, domu dziecka
  5. giardioza u współdomownika
  6. kontakty seksualne analno-oralne
  7. znaczne niedożywienie i wyniszczenie
  8. niedobory odporności (w tym spowodowane leczeniem immunosupresyjnym), zwłaszcza hipogammaglobulinemia i niedobór IgA,
  9. bezkwaśność żołądka i leki hamujące wydzielanie żołądkowe, gastrektomia.

Po przechorowaniu nie pozostaje trwała odporność; możliwe są kilkakrotne zarażenia.

Okres wylęgania choroby wynosi zwykle od 3–20 dni (śr. 7 dni). Chory może zarażać kontaktujące się z nim osoby. Cysty zachowują zakaźność w wilgotnym, chłodnym środowisku do kilku miesięcy, są odporne na chlor.

Lamblioza (giardioza) - objawy

Objawy zależą od konkretnej sytuacji, czyli osobniczych właściwości chorego oraz intensywności inwazji (jak wiele cyst połknięto).

Wyróżnia się następujące postaci choroby:

  1. bezobjawowe zarażenie, które w większości przypadków ustępuje samoistnie; jest to najczęstsza forma zarażenia
  2. giardioza ostra – trwa 2–4 tyg. i zwykle choroba jest samoograniczająca, czyli dochodzi do samoistnego wyleczenia. Nieleczona u 30–50% chorych przechodzi w postać przewlekłą. Objawami są: biegunka (~90% przypadków; stolce cuchnące, wodniste, bez krwi i śluzu w stolcu) i ból kurczowy w górnej części brzucha (~70%; dolegliwości dyspeptyczne); osłabienie, wzdęcie brzucha, nudności, utrata apetytu i ubytek masy ciała, rzadziej wymioty i gorączka.
  3. giardioza przewlekła (biegunka tłuszczowa) – może rozwinąć się po ostrej giardiozie lub niezależnie. Objawy są podobne do tych, które występują w ostrej fazie choroby, lecz łagodniejsze i powtarzające się okresowo. Należą do nich: luźne stolce lub biegunka tłuszczowa, objawy złego wchłaniania, utrata masy ciała, osłabienie, wzdęcia, ból kolkowy brzucha, depresja. U dzieci prowadzi do niedożywienia i zahamowania wzrastania.
  4. objawy nietypowe – pokrzywka, reaktywne zapalenie stawów; może się rozwinąć wtórna nietolerancja laktozy, wyniszczenie, zapalenie dróg żółciowych i pęcherzyka żółciowego.

Jak lekarz ustala rozpoznanie giardiozy (lambliozy)?

W diagnostyce wykonuje się badanie morfologiczne krwi z rozmazem. Można wykryć obecność eozynofili (komórek kwasochłonnych) rzędu 4–8%. Konieczne jest badanie parazytologiczne kału na obecność cyst (badanie trzeba powtarzać). Użyteczny może być test wykrywający antygen Giardia w kale. Wykonuje się też badanie treści dwunastniczej (pobieranej sondą lub testem za pomocą specjalnej kapsułki). Pobrany materiał bada się natychmiast po pobraniu. Rozpoznaje się w tej metodzie wyłącznie żywe pierwotniaki.

Przy podejrzeniu giardiozy (lambliozy) lekarz skieruje pacjenta na badania, w których jest możliwa identyfikacja pasożyta. Należą do nich:

  1. badanie mikroskopowe (jednoznacznie potwierdza zarażenie):
    • badanie stolca na obecność cyst – jest to podstawowa metoda diagnostyczna, należy wykonać badanie co najmniej 3 próbek kału pobieranych co 2. dzień
    • badanie treści dwunastniczej pobranej podczas endoskopii (gastroskopii)
    • badanie morfologiczne wycinka błony śluzowej dwunastnicy lub jelita cienkiego – wykonuje się w szczególnych przypadkach, gdy są wskazania do endoskopii (np. dyspepsja) lub badania histologicznego błony śluzowej jelita
  2. wykrycie antygenów pasożyta (ELISA, test immunofluorescencji) w kale
  3. wykrycie DNA pasożyta metodą PCR w kale.

Badania przeciwciał we krwi przeciwko G. duodenalis (badania serologiczne) nie mają znaczenia diagnostycznego i nie powinny być wykonywane.

Lamblioza (giardioza) - leczenie

W leczeniu gardiozy stosuje się leczenie objawowe biegunki, jak w przypadku innych rodzajów ostrej biegunki.

Ponadto stosuje się leki mające na celu wyeliminowanie pasożyta z organizmu. Należą do nich tynidazol, nitazoksanid, metronidazol, albendazol, mebendazol i paromycynę.

Leczenie jest obowiązkowe u każdego zarażonego (niezależnie od występowania objawów klinicznych), w tym wszystkich zarażonych współdomowników chorego.

Czy możliwe jest całkowite wyleczenie gardiozy (lambliozy)?

Tak. Rokowanie jest dobre, jeśli pasożyt został wyeliminowany. Nawroty po leczeniu występują po upływie 2–8 tyg., mogą być bezobjawowe, dlatego po leczeniu zaleca się kontrolne badanie stolca na obecność Giardia. Gardioza może powodować poinfekcyjny zespół jelita drażliwegoalergie pokarmowe.

Jak można zapobiegać lambliozie (giardiozie)?

  1. Przestrzeganie standardów sanitarno-higienicznych.
  2. Dokładne mycie owoców i jarzyn w czystej wodzie, unikanie pokarmów nieznanego pochodzenia, unikanie picia wody nieznanego pochodzenia oraz wody ze strumieni, rzek i jezior (gotowanie lub filtrowanie wody niszczy cysty, chlorowanie wody nie niszczy cyst).
  3. Izolacja chorych z biegunką od pracy w żłobku i przedszkolu do czasu jej ustąpienia.
  4. Zakaz korzystania z kąpielisk przez chorych na giardiozę do 2 tyg. po ustąpieniu objawów.
  5. Karmienie piersią zapobiega giardiozie noworodków.

 

 

07.02.2022
Zobacz także
  • Biegunka ostra
  • Higiena rąk
Wybrane treści dla Ciebie
  • Wrzodziejące zapalenie jelita grubego (colitis ulcerosa)
  • Zespół krótkiego jelita
  • Szczepienie przeciwko rotawirusom
  • Biegunka ostra
  • Zakażenia wywołane przez pałeczki Campylobacter (kampylobakterioza)
  • Biegunki wywołane przez pałeczki Salmonella (salmonellozy)
  • Biegunka
  • Zespół rozrostu bakteryjnego
  • Zespół ślepej pętli jelitowej
  • Biegunki wywołane przez szczepy z rodzaju Shigella (szigeloza, czerwonka bakteryjna)
Doradca Medyczny
  • Czy mój problem wymaga pilnej interwencji lekarskiej?
  • Czy i kiedy powinienem zgłosić się do lekarza?
  • Dokąd mam się udać?
+48

w dni powszednie od 8.00 do 18.00
Cena konsultacji 29 zł

Zaprenumeruj newsletter

Na podany adres wysłaliśmy wiadomość z linkiem aktywacyjnym.

Dziękujemy.

Ten adres email jest juz zapisany w naszej bazie, prosimy podać inny adres email.

Na ten adres email wysłaliśmy już wiadomość z linkiem aktywacyjnym, dziękujemy.

Wystąpił błąd, przepraszamy. Prosimy wypełnić formularz ponownie. W razie problemów prosimy o kontakt.

Jeżeli chcesz otrzymywać lokalne informacje zdrowotne podaj kod pocztowy

Nie, dziękuję.
Poradnik świadomego pacjenta