×
COVID-19: wiarygodne źródło wiedzy

Powikłania zapalenia zatok przynosowych

dr hab. med. Bożena Skotnicka
Klinika Otolaryngologii Dziecięcej UM w Białymstoku

W wieku dziecięcym występują głównie powikłania ostrego zapalenia zatok przynosowych. Dotyczą one jedynie niewielkiej grupy chorych, poniżej 3% dzieci z zapaleniami zatok. Większość z nich (ponad 90%) to powikłania oczodołowe.

W przebiegu zapalenia zatok u dzieci proces zapalnym najczęściej obejmuje zatoki sitowe i szczękowe, a w wielu przypadkach następuje jedno- lub obustronne zapalenie wielu zatok. Czas rozwoju powikłań zapaleń zatok u dzieci jest krótki i wynosi 2–5 dni od pierwszych objawów infekcji. Antybiotykoterapia przed hospitalizacją nie zabezpiecza przed ich wystąpieniem.

Należy pamiętać, że powikłania oczodołowe mogą się rozwijać równocześnie z powikłaniami wewnątrzczaszkowymi, które jednakże występują bardzo rzadko. Dotyczą zwykle dzieci po 9. roku życia, są częstsze u chłopców, w przypadkach zapalenia zatoki czołowej lub obecności górnego ropnia podokostnowego oczodołu.

Co to są powikłania zapalenia zatok przynosowych i jakie są ich przyczyny?

Zapalenie rozprzestrzenia się w obrębie zatok przynosowych oraz poza ich struktury drogą szerzenia się miejscowego (przez ciągłość z przyległymi tkankami) lub drogą krwionośną (zakrzepowego zapalenia naczyń żylnych).

Przyczyny częstszych powikłań oczodołowych u dzieci to związane z wiekiem uwarunkowania anatomiczne: cieńsze ściany kostne zatok i ich wrodzone ubytki, szersze otwory naczyniowe, większa ilość kości gąbczastej, niezarośnięte linie szwów kostnych oraz częste incydenty ostrego zapalenia błony śluzowej nosa i zatok przynosowych.

Większość powikłań, to tzw. powikłania przedprzegrodowe, ograniczone do tkanek znajdujących się przed strukturą anatomiczną zwaną przegrodą oczodołową. Należy do nich zapalny obrzęk powiek, niekiedy przebiegający z przekrwieniem i obrzękiem spojówki.

Powikłania pozaprzegrodowe to ropień podokostnowy oczodołu, zapalenie tkanek miękkich oczodołu, ropień oczodołu i zakrzep zatoki jamistej.

Do powikłań wewnątrzczaszkowych zalicza się: zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych, ropniak podtwardówkowy, ropień nadtwardówkowy, ropień mózgu, zakrzepowe zapalenie zatok żylnych opony twardej (jamistej, strzałkowej).

Jak się objawiają powikłania zapalenia zatok przynosowych?

Zapalny obrzęk powiek to zwiększenie ich objętości powodujące zwężenie szpary powiekowej z zaczerwienieniem i nadmiernym ociepleniem.

Objawami wskazującymi na wystąpienie powikłań pozaprzegrodowych są: wytrzeszcz gałki ocznej, ograniczenie jej ruchomości, znaczny obrzęk i przekrwienie spojówki gałkowej, upośledzenie ostrości wzroku oraz brak reakcji źrenicy na światło.

Objawy powikłań wewnątrzczaszkowych to: silne bóle głowy, objawy oponowe i wzrostu ciśnienia śródczaszkowego, ogniskowe objawy neurologiczne, drgawki, zaburzenia świadomości, śpiączka.

Co robić w razie wystąpienia objawów?

Pilnie udać się do lekarza lub na oddział ratunkowy.

Jak lekarz stawia diagnozę?

Na podstawie wywiadu wskazującego na zapalenie zatok przynosowych i obecność powikłań, badania przedmiotowego i radiologicznego. Konieczna jest konsultacja okulisty i laryngologa, niekiedy neurologa i neurochirurga.

Obrzęk powiek może być także objawem innych chorób, dlatego przy ustalaniu rozpoznania trzeba także brać pod uwagę odczyn alergiczny (często na ukąszenia owadów), przebyty uraz, zapalenie worka łzowego oraz zmiany zapalne w obrębie twarzy.

Podstawą rozpoznania powikłań zapalenia zatok przynosowych, obok objawów klinicznych jest diagnostyka radiologiczna, głównie tomografia komputerowa (TK). Wskazaniami do jej wykonania u dzieci są: wytrzeszcz, ograniczenie ruchomości gałki ocznej, pogorszenie ostrości wzroku, narastanie objawów ze strony oczodołu lub brak poprawy pomimo dożylnej antybiotykoterapii po 24–48 godzinach leczenia, podejrzenie obecności powikłań wewnątrzczaszkowych (konieczny także rezonans magnetyczny), trudności w przeprowadzeniu dokładnego badania okulistycznego.

Inne wykonywane badania zależności od rozpoznania to: badanie płynu mózgowo-rdzeniowego uzyskanego za pomocą nakłucia lędźwiowego, badanie bakteriologiczne treści z zatoki uzyskanej za pomocą nakłucia lub okołooperacyjnie, z jamy ropnia i krwi.

Jakie są sposoby leczenia?

Leczenie powikłań zapalenia zatok przynosowych obejmuje hospitalizację oraz antybiotykoterapię dożylną, leczenie przeciwgorączkowe i przeciwbólowe, toaletę jam nosa z obkurczaniem błony śluzowej.

Wskazaniami do interwencji chirurgicznej w powikłaniach oczodołowych są: obecność ropnia w badaniu TK, zaburzenia ostrości wzroku, progresja objawów pomimo leczenia zachowawczego, brak poprawy po 48 godzinach leczenia zachowawczego.

Rodzaj stosowanego leczenia chirurgicznego zależy od rodzaju i lokalizacji zmian w oczodole, wewnątrzczaszkowych oraz rozległości zmian w obrębie zatok przynosowych: operacja endoskopowa zatok z drenażem ropnia, operacja endoskopowa zatok i drenaż ropnia z dojścia zewnętrznego, otwarcie zatok z dojścia zewnętrznego, punkcja zatoki szczękowej, punkcja zatoki czołowej (z założeniem drenażu).

W przypadku powikłań wewnątrzczaszkowych konieczna może być interwencja neurochirurgiczna.

Co robić, aby uniknąć zachorowania?

Postępować jak w przypadku zapaleń błony śluzowej nosa i zatok przynosowych (zobacz: Ostre i przewlekłe zapalenie błony śluzowej nosa i zatok przynosowych u dzieci).

Antybiotykoterapia z powodu ostrego zapalenia włączona przed hospitalizacją (doustna) nie zabezpiecza przed rozwojem powikłań. Większe ryzyko ich wystąpienia dotyczy dzieci z zaburzeniami odporności.

Czynniki ryzyka wystąpienia powikłań wewnątrzczaszkowych u dzieci z zatokopochodnymi powikłaniami oczodołowymi to: wiek >7 lat, brak poprawy lub progresja pomimo właściwego leczenia powikłania oczodołowego, zajęcie zatoki czołowej, górny lub boczny ropień podokostnowy oczodołu, płeć męska (10/1).

10.11.2016
Zobacz także
  • Zawroty głowy u dziecka
  • Zaburzenia drożności nosa (zatkany nos) - przyczyny, leczenie
  • Ostre i przewlekłe zapalenie błony śluzowej nosa i zatok przynosowych u dzieci
Doradca Medyczny
  • Czy mój problem wymaga pilnej interwencji lekarskiej?
  • Czy i kiedy powinienem zgłosić się do lekarza?
  • Dokąd mam się udać?
+48

w dni powszednie od 8.00 do 18.00
Cena konsultacji 29 zł

Zaprenumeruj newsletter

Na podany adres wysłaliśmy wiadomość z linkiem aktywacyjnym.

Dziękujemy.

Ten adres email jest juz zapisany w naszej bazie, prosimy podać inny adres email.

Na ten adres email wysłaliśmy już wiadomość z linkiem aktywacyjnym, dziękujemy.

Wystąpił błąd, przepraszamy. Prosimy wypełnić formularz ponownie. W razie problemów prosimy o kontakt.

Jeżeli chcesz otrzymywać lokalne informacje zdrowotne podaj kod pocztowy

Nie, dziękuję.
Poradnik świadomego pacjenta