Co to są wady zgryzu, jak często występują i jak się objawiają?
Wady zgryzu to morfologiczno-czynnościowe zaburzenia w obrębie narządu żucia, które dotyczą nieprawidłowości w ustawieniu zębów oraz wzajemnej relacji szczęki i żuchwy z towarzyszącymi niekiedy objawami ze strony mięśni żucia i stawów skroniowo-żuchwowych. Mogą być wrodzone lub nabyte, albo stanowić postać, w której obydwa te czynniki wzajemnie się nakładają.
Wady wrodzone powstają w okresie wewnątrzmacicznym w wyniku zaburzeń rozwojowych, natomiast wady nabyte dotyczą okresu po urodzeniu i najczęściej są wynikiem nieprawidłowego ustawienia zębów w okresie ich wyrzynania, a następnie zaburzeń wynikających z utraty zębów lub destrukcji kanek twardych ich koron (uraz, starcie, próchnica) w przypadkach, gdy na czas nie podjęto czynności związanych z regulacją ortodontyczną i rekonstrukcją protetyczną.
Według danych epidemiologicznych publikowanych przez autorów polskich częstość występowania wad zgryzu wynosi około 40-60% populacji, przy czym najczęściej jest to: tyłozgryz (51%), zgryz krzyżowy (41%), zgryz otwarty (15%). Prócz widocznych objawów deformacyjnych w układzie zębowym (62%) oraz symetrii i rysach twarzy, zmiany mogą dotyczyć również stawów skroniowo-żuchwowych (38%) z towarzyszącymi objawami bólowymi (19%). Wówczas rodzaj zgryzu określa się jako „urazowy”, a jego przyczynami mogą być tzw. przeszkody zgryzowe powstałe w wyniku kolizji w zwieraniu zębów górnych i dolnych, co m.in. może być następstwem nieprawidłowego leczenia stomatologicznego.
Jak lekarz stawia diagnozę i jakie są sposoby leczenia?
W razie wystąpienia któregoś z wyżej wymienionych objawów należy się udać do lekarza specjalisty z dziedziny ortodoncji, a w przypadku towarzyszących braków zębowych, także specjalisty w dziedzinie protetyki stomatologicznej, gdyż diagnozowanie i planowanie leczenia jest w tych przypadkach prowadzone skojarzonymi metodami ortodontyczno-protetycznymi. Metoda leczenia dobierana jest indywidualnie dla danego pacjenta i zawsze uzależniona od przyczyny, rodzaju i stanu zaawansowania choroby.
Leczenie ortodontyczne ma na celu przywrócenie normalnego układu i wzajemnej relacji przestrzennej zębów szczęki i żuchwy w prawidłowych kontaktach zgryzowych, a przez to fizjologicznych warunków pracy mięśni żucia i stawów skroniowo-żuchwowych. W przypadkach wad zgryzu, którym towarzyszą braki zębowe oraz dolegliwości ze strony stawów skroniowo-żuchwowych wstępem do leczenia ortodontyczno-protetycznego, jeszcze przed podjęciem docelowych czynności rekonstrukcyjnych, jest postępowanie rehabilitacyjne, którego celem jest wyeliminowanie bólu i nadmiernych napięć mięśniowych.
Generalnie stosuje się leczenie w postępowaniu wieloetapowym, przy czym zadaniem etapu pierwszego jest wyzwolenie mechanizmów adaptacyjnych do nowego układu zwarcia, a zwłaszcza wzajemnej relacji szczęki i żuchwy. W tym celu stosowane są ćwiczenia mięśniowe, szyny zgryzowe i tzw. protezy tymczasowe, a niekiedy dodatkowo zabiegi fizykoterapeutyczne. Po – czasem kilkumiesięcznym – okresie adaptacyjnym i ustąpieniu dolegliwości bólowych, przystępuje się do stosowania aparatów ortodontycznych, a następnie do trwałej rekonstrukcji uzębienia w normalnym układzie zwarcia zębów szczęki i żuchwy – poprzez stosowanie protetycznych uzupełnień stałych lub długoczasowych protez ruchomych.
Czy możliwe jest całkowite wyleczenie i co robić po zakończeniu leczenia?
Całkowite wyleczenie wad zgryzu jest możliwe, jednak z uwagi, że w takich przypadkach istnieje tendencja do nawrotów i dodatkowych powikłań, a także ze względu na zmieniające się z upływem czasu warunki w okolicznych tkankach jamy ustnej i możliwość zużycia zastosowanych uzupełnień protetycznych – konieczne jest przestrzeganie wyznaczonego przez lekarza harmonogramu wizyt kontrolnych.
