×
COVID-19: wiarygodne źródło wiedzy

Biegunka ostra

Najczęstszą przyczyną ostrej biegunki u dzieci jest zakażenie wirusowe. Dlatego biegunce często towarzyszą wymioty i gorączka, a choroba może się rozprzestrzeniać (w rodzinie, żłobku, przedszkolu).

Jak rozpoznać biegunkę u dziecka?

Bez względu na wiek dziecka i sposób żywienia, biegunkę rozpoznajemy, gdy:

  • dziecko oddaje znacznie (często dwukrotnie) większą niż zazwyczaj liczbę stolców dziennie (zobacz: Mocz i stolec małego dziecka)
  • zmienia się charakter stolców (są one wodniste lub półpłynne)
  • stolce dziecka zawierają śluz, krew lub ropę.

 

Według definicji Światowej Organizacji Zdrowia biegunkę rozpoznaje się wtedy, jeśli niemowlę karmione sztucznie oddaje 3 lub więcej luźnych lub wodnistych stolców w ciągu 24 godzin. Definicja ta nie odnosi się do niemowląt karmionych wyłącznie piersią, mogą one bowiem oddawać kilka, a nawet kilkanaście stolców na dobę. U tych dzieci biegunkę rozpoznajemy dopiero wtedy, kiedy zwiększa się nagle częstość oddawania stolców lub zmienia wyraźnie ich charakter.

Przyczyny biegunki

Najczęstszą przyczyną ostrej biegunki infekcyjnej u dzieci są zakażenia wirusowe, zwłaszcza wywołane przez rotawirusy. Zdecydowanie rzadziej biegunka jest wynikiem infekcji spowodowanej przez bakterie lub zatrucie egzotoksynami. Sporadycznie natomiast przyczyną ostrej biegunki jest zarażenie pierwotniakami lub pasożytami jelitowymi.

Jak często występuje biegunka?

Ostra biegunka jest jedną z najczęstszych chorób dziecięcych i częstą przyczyną hospitalizacji. Do 5. roku życia każde dziecko przechodzi co najmniej jedną infekcję rotawirusową, będącą najczęstszą przyczyną biegunki.

Jak się objawia biegunka?

Biegunce mogą towarzyszyć gorączka, nudności i/lub wymioty, bóle brzucha. W przebiegu biegunki i wymiotów dochodzi do utraty wody i elektrolitów. Jeżeli nie są one skutecznie uzupełniane, następuje odwodnienie, zaburzenia elektrolitowe i kwasica metaboliczna.

Jak postępować, gdy dziecko ma biegunkę?

W domowym leczeniu ostrej biegunki obowiązują trzy podstawowe zasady, należy:

  • podawać dziecku doustnie płyny w większej ilości niż zwykle, tak, aby zapobiec odwodnieniu
  • żywić dziecko tak samo, jak przed wystąpieniem biegunki
  • obserwować, czy u dziecka nie pojawiają się objawy odwodnienia (ich zestawienie znajduje się w dalszej części artykułu).

 

Czy należy zabezpieczyć stolec do badania?

U większości dzieci bez niedoboru odporności, chorych na ostrą biegunkę infekcyjną, pogłębiona diagnostyka laboratoryjna i mikrobiologiczna nie jest konieczna, gdyż nie zmienia podstawowych zasad leczenia.

Bezwzględnym wskazaniami do przeprowadzenia badania bakteriologicznego stolca u dziecka chorego na ostrą biegunkę są:

  • biegunka krwista
  • duża liczba leukocytów w kale
  • biegunka o bardzo ciężkim przebiegu (odwodnienie ?10% lub ciężki stan ogólny chorego)
  • biegunka przewlekła (>10–14 dni)
  • względy epidemiologiczne (np. dochodzenie epidemiczne w zatruciach pokarmowych, epidemiach biegunki itp.).

 

Jakie są sposoby leczenia biegunki?

Zasady nawadniania doustnego

Do nawadniania doustnego najlepiej nadają się płyny o specjalnym składzie, które można nabyć w aptece – tzw. doustne płyny nawadniające (zob. niżej). Warto je trzymać na wszelki wypadek w domu i zabierać ze sobą w podróż.

Doustne płyny nawadniające dostępne w Polsce

 

  • Dicodral Liquido (płyn)
  • Floridral (proszek w saszetkach do rozpuszczenia w przegotowanej wodzie zgodnie z instrukcją producenta; zawiera probiotyk Lactobacillus GG)
  • Gastrolit (proszek w saszetkach do rozpuszczenia w przegotowanej wodzie zgodnie z instrukcją producenta)
  • Hipp ORS 200 (gotowy płyn konfekcjonowany w butelkach po 200 ml)
  • Humana Elektrolit (proszek do przygotowania płynu)
  • Hydronea Citron, Hydronea Citron BabyHydronea Baby Plus (proszek do sporządzania roztworu)
  • Orsalit (proszek w saszetkach do rozpuszczenia w przegotowanej wodzie zgodnie z instrukcją producenta)
  • Salhydron (proszek do sporządzania roztworu doustnego)

 

Oprócz płynów o specjalnym składzie stosować można także inne powszechnie dostępne płyny (np. woda, herbata, jogurty, mus i kompot jabłkowy, zupy – dobrze, jeżeli są lekko posolone). Powinno się je podawać od chwili wystąpienia biegunki, tak aby nie dopuścić do odwodnienia.

Ważne!

Nie należy natomiast stosować dostępnych w sklepach, gotowych soków owocowych (np. soku jabłkowego) lub coca-coli i innych napojów gazowanych, gdyż ze względu na wysoką zawartość sacharozy lub innych cukrów - mogą dodatkowo nasilić biegunkę.

Ile płynów trzeba podać?

Obowiązuje zasada, że dziecko może pić bez żadnych ograniczeń, najlepiej doustny płyn nawadniający.

Dla orientacji:

  • dziecko poniżej 2 rż. powinno po oddaniu każdego wolnego stolca otrzymać dodatkowo 50—100 ml płynów (1—1 kubka)
  • dziecko w wieku od 2 do 10 lat – 100–200 ml płynów (1—1 kubek).

 

Jak należy żywić dziecko z biegunką?

Wbrew obiegowym opiniom obowiązuje zasada, że dziecko z biegunką powinno otrzymywać takie same pokarmy, jakie spożywało przed jej wystąpieniem. W żadnym przypadku nie powinno się dziecka głodzić (stosować długich przerw w jedzeniu).

Jeżeli niemowlę jest karmione piersią, to niezależnie od sposobu nawadniania, przez cały okres trwania biegunki powinno się kontynuować karmienie naturalne. U niemowlęcia karmionego sztucznie mlekiem modyfikowanym można kontynuować jego podawanie co ok. 3 godziny (wyjątek: u dzieci odwodnionych stosuje się 4-godzinny okres wyłącznego nawadniania doustnymi płynami nawadniającymi i dopiero po tym okresie powrót do diety stosowanej przed biegunką).

Najczęściej w przebiegu ostrej biegunki nie ma potrzeby stosowania innych niż zwykle rodzajów mleka modyfikowanego czy ich rozcieńczania. U dzieci starszych należy stosować taką samą dietę, jak przed wystąpieniem biegunki. Dziecko w czasie biegunki na pewno lepiej będzie tolerowało mniejsze porcje, ale podawane często (6–7 razy na dobę) niż duże, ale podawane rzadko.

Badania naukowe dowodzą, że prawidłowe żywienie w biegunce zapobiega niedoborom energetycznym (szczególnie ważne jest to dla dzieci z zaburzeniami stanu odżywienia i/lub częstymi epizodami biegunkowymi w wywiadzie) oraz sprzyja regeneracji nabłonka jelitowego.

Jak postępować z dzieckiem wymiotującym?

W przypadku wymiotów płyny powinno się podawać często, małymi porcjami. Należy pamiętać, że wymioty nie są przeciwwskazaniem do nawadniania doustnego! Należy stosować się do opisanych wyżej zaleceń dotyczących nawadniania, nawet jeśli u dziecka występują wymioty.

Czy należy stosować leki przeciwdrobnoustrojowe?

W większości przypadków ostra biegunka zakaźna (zarówno wirusowa, jak i bakteryjna) ustępuje samoistnie i nie wymaga stosowania leków przeciwdrobnoustrojowych (antybiotyków lub chemioterapeutyków). Podawanie leków przeciwbakteryjnych powinno być w ostrej biegunce wyjątkiem, a nie regułą. Nieracjonalne przepisywanie antybiotyków lub chemioterapeutyków z powodu biegunki może przynieść więcej szkód niż korzyści (np. zwiększa ryzyko przewlekłego nosicielstwa pałeczek Salmonella, prowadzi do selekcji opornych szczepów bakterii, zwiększa ryzyko wystąpienia biegunki poantybiotykowej i rzekomobłoniastego zapalenia jelita grubego).

Czy należy stosować leki przeciwbiegunkowe?

Popularność tzw. leków przeciwbiegunkowych wynika z faktu, że doustne płyny nawadniające nie skracają czasu trwania biegunki ani nie zmniejszają liczby biegunkowych stolców.

Zgodnie z aktualnymi wytycznymi, można rozważyć podanie dziecku choremu na ostrą biegunkę probiotyków o udokumentowanym działaniu (np. Lactobacillus GG, Saccharomyces boulardii) lub smektynu.

Zdecydowanie nie zaleca się natomiast podawania dzieciom takich preparatów, jak: leki adsorbujące toksyny bakteryjne (np. węgiel aktywowany) lub leki hamujące motorykę przewodu pokarmowego (np. loperamid). Ryzyko wystąpienia poważnych działań niepożądanych i/lub koszt niektórych z tych leków są większe niż potencjalne lub realne kliniczne korzyści z ich stosowania u dzieci.

Eksperci zwracają uwagę, że poleganie na środkach farmakologicznych odwraca uwagę od właściwego leczenia za pomocą doustnych płynów nawadniających i żywienia.

Kiedy należy się bezwzględnie skontaktować z lekarzem?

Jeżeli stwierdzisz u dziecka przedstawione niżej objawy, bezzwłocznie skontaktuj się z lekarzem

  • suchy język
  • wybitnie wzmożone pragnienie
  • zapadnięte gałki oczne
  • płacz bez łez
  • rzadkie i skąpe oddawanie moczu
  • chrypka aż do bezgłosu
  • zaburzenia stanu świadomości (np. rozdrażnienie, apatia, senność)
  • liczne, wolne, tryskające stolce, co wiąże się dużą utratą płynów
  • intensywne wymioty
  • gorączka >38°C u niemowląt <3. mż. lub >39°C u dzieci starszych
  • niechęć do jedzenia i picia
  • stolce z krwią
  • brak poprawy.

Czy możliwe jest całkowite wyleczenie biegunki?

O ile zastosowane zostanie właściwe postępowanie (nawadnianie!), w większości przypadków ostra biegunka zakaźna, zarówno wirusowa, jak i bakteryjna, ustępuje samoistnie w ciągu 5—7 dni.

Wymioty towarzyszące biegunce utrzymują się zwykle przez 1—2 dni.

Jak postępować po powrocie do zdrowia?

Decyzję o wstrzymaniu kontaktu z innymi dziećmi (np. w żłobku lub przedszkolu) każdorazowo podejmuje lekarz. Typowe wskazania do ograniczenia kontaktu to:

  • ostra biegunka infekcyjna z krwią,
  • udokumentowane zakażenie enterokrwotocznym szczepem E. coli (O157:H7) lub Shigella – aż do ustąpienia biegunki lub do czasu uzyskania dwóch ujemnych wyników badania bakteriologicznego.

 

Jak postępować, by uchronić dziecko przed zachorowaniem?

Najtańszym sposobem zapobiegania zakażeniom przewodu pokarmowego jest przestrzeganie elementarnych zasad higieny oraz zasad sanitarnych podczas przygotowywania i przechowywania jedzenia. W przypadku małych niemowląt ochronną rolę odgrywa karmienie piersią.

Szczepienia przeciwko rotawirusom

Dostępne są dwa preparaty szczepionek przeciwko rotawirusomRotarixRotaTeq. Choć szczepionki istotnie różnią się składem i schematem szczepienia, obie są podobne pod względem skuteczności i bezpieczeństwa. Zgodnie z aktualnymi (2008 rok) europejskimi wytycznymi obie szczepionki są przeznaczone do podawania doustnego zdrowym niemowlętom od 6. tygodnia życia, a cały cykl szczepienia (Rotarix 2 dawki doustnie; Rotateq 3 dawki doustnie; co 4 tyg.) trzeba zakończyć do końca 24. tygodnia życia.

Obie szczepionki mogą być podawane równocześnie z innymi rutynowo stosowanymi szczepieniami. W Polsce szczepienia przeciwko rotawirusom należą do szczepień zalecanych, a nie obowiązkowych (koszty ponoszą rodzice lub opiekunowie dziecka).

 

 

15.11.2016
Zobacz także
  • Zaparcia u dzieci
  • Szczepienie przeciwko rotawirusom
  • Jak się odżywiać w czasie karmienia piersią?
Wybrane treści dla Ciebie
  • Zespół ślepej pętli jelitowej
  • Biegunka bakteryjna
  • Biegunka podróżnych
  • Objawy odwodnienia u dzieci i dorosłych
  • Szczepienie przeciwko rotawirusom
  • Biegunki wywołane przez pałeczki Salmonella (salmonellozy)
  • Powikłania cukrzycy
  • Giardioza (lamblioza)
  • Zatrucie pokarmowe
Doradca Medyczny
  • Czy mój problem wymaga pilnej interwencji lekarskiej?
  • Czy i kiedy powinienem zgłosić się do lekarza?
  • Dokąd mam się udać?
+48

w dni powszednie od 8.00 do 18.00
Cena konsultacji 29 zł

Zaprenumeruj newsletter

Na podany adres wysłaliśmy wiadomość z linkiem aktywacyjnym.

Dziękujemy.

Ten adres email jest juz zapisany w naszej bazie, prosimy podać inny adres email.

Na ten adres email wysłaliśmy już wiadomość z linkiem aktywacyjnym, dziękujemy.

Wystąpił błąd, przepraszamy. Prosimy wypełnić formularz ponownie. W razie problemów prosimy o kontakt.

Jeżeli chcesz otrzymywać lokalne informacje zdrowotne podaj kod pocztowy

Nie, dziękuję.
Poradnik świadomego pacjenta