Odciąganie pokarmu i przechowywanie mleka matki

Prawidłowo przebiegające karmienie piersią jest procesem, który sam się reguluje i nie wymaga dodatkowych szczególnych działań. Niektóre mamy nigdy mogą nie mieć okazji użyć laktatora. Istnieją jednak sytuacje, kiedy odciąganie pokarmu może być potrzebne, a nawet konieczne.

SPIS TREŚCI

• Odciąganie pokarmu - kiedy odciągać pokarm matki?
• Sposoby odciągania pokarmu
• Metody odciągania w zależności od sytuacji
• Jak przygotować odciągnięty pokarm do przechowywania?
• Jak długo można przechowywać odciągnięte mleko?
• Jak długo można przechowywać mleko matki po rozmrożeniu?

Fot. iStock.com

Prawidłowo przebiegające karmienie piersią jest procesem, który sam się reguluje i nie wymaga dodatkowych szczególnych działań. Niektóre mamy nigdy mogą nie mieć okazji użyć laktatora. Istnieją jednak sytuacje, kiedy odciąganie pokarmu może być potrzebne, a nawet konieczne.

Odciąganie pokarmu - kiedy odciągać pokarm matki?

Nadmierne i nieumiejętne odciąganie może się przyczynić do zbyt dużej stymulacji laktacji lub powodować rany brodawek sutkowych. Z kolei brak odciągania w sytuacji np. rozłąki matki i dziecka może powodować zmniejszenie lub nawet zanik laktacji.

Jakie więc są wskazania do odciągania pokarmu?

• Dziecko nie ssie piersi – dotyczy to zarówno rozpoczęcia, jak i utrzymania laktacji.
• Chęć zwiększenia produkcji pokarmu, gdy jego ilość jest niewystarczająca w stosunku do potrzeb dziecka.
• Chęć zmagazynowania zapasów mleka.
• Potrzeba uzyskania pokarmu w celu dokarmienia dziecka, które ssie nieefektywnie lub nakarmienia go, jeśli nie może być karmione bezpośrednio z piersi.
• Odbarczenie piersi w przypadku nawału, zastoju , zapalenia piersi.
• Przygotowanie piersi do chwycenia piersi przez dziecko (zmiękczenie otoczki, wyciągnięcie brodawki).

W zależności od sytuacji pokarm można odciągać ręcznie lub za pomocą laktatora ręcznego lub elektrycznego. (zobacz: Odciąganie pokarmu [film]).

Wyróżniamy odciąganie częściowe i pełne. Odciąganie częściowe polega na odciąganiu niewielkiej ilości pokarmu przed karmieniami lub między nimi. Trwa ono kilka minut do osiągnięcia zamierzonego celu np. odczucia ulgi w nawale. W odciąganiu pełnym odciąga się maksmymalną ilość pokarmu, jaką uda się pozyskać z piersi.

Sposoby odciągania pokarmu

Odciąganie ręczne

Odciąganie ręczne może się sprawdzić przede wszystkim do odciągania siary po porodzie, i odciągania częściowego w celu odbarczenia i rozluźnienia piersi przy nawale, zastoju czy zapaleniu piersi. Istotną zaletą takiego odciągania jest jego dostępność w każdych warunkach bez konieczności specjalistycznego sprzętu. Ręczne odciąganie pokarmu nie powoduje uszkodzeń skóry brodawki ani jej obrzęku, co może się zdarzyć przy nieumiejętnym odciąganiu laktatorem. Warto zaznaczyć, że tym sposobem ciężko będzie odciągnąć duże ilości mleka i może ono nie mieć odpowiedniej zawartości tłuszczów (odciąganie ręczne nie naśladuje rytmu i wartości podciśnienia jakie wytwarza dziecko podczas ssania).

Procedurę odciągania ręcznego obejrzysz tutaj: Odciąganie pokarmu [film]

Przystępując do odciągania ręcznego, dobrze jest dotykiem (lekkim ugniataniem) pobudzić brodawki sutkowe i wywołać samoistny wypływ pokarmu z piersi. Ręcznie możesz wyprowadzić pokarm tylko z przewodów mlecznych ułożonych pod otoczką brodawki sutkowej (tzn. ciemną skórą wokół brodawki), a nie z głębszych warstw gruczołu. W tym celu należy:

• objąć pierś od spodu, tak aby kciuk znajdował się w okolicy górnego brzegu otoczki, a palec wskazujący – jej dolnego brzegu
• kciukiem i palcem wskazującym postaraj się najpierw dobrze wyczuć przewody z mlekiem, a następnie przez delikatne zbliżanie kciuka i palca wskazującego do siebie i do przodu próbuj wymasować pokarm z przewodów w kierunku brodawki sutkowej
• nie odrywaj palców od skóry, tylko przesuwaj je wraz ze skórą w kierunku brodawki sutkowej
• zmieniaj położenie palców wokół otoczki brodawki sutkowej zgodnie z ruchem wskazówek zegara, aby odszukać i opróżnić wszystkie przewody mleczne.

Do odciągania pokarmu najlepiej zastosować metodę Chele Marmet zwaną potocznie schematem 7-5-3. Polega ona na rozpoczęciu odciągania przez 6–7min najpierw jednej piersi, a potem drugiej. Następnie znowu przez 3–5min pierwsza pierś, a potem druga i na koniec odciąganie po kolei z każdej piersi przez 2–3min. Pomiędzy skracaniem czasu odciągania warto wykonać delikatne masowanie (lekko głaszcząc w kierunku brodawki lub wykonując koliste ruchy) i wstrząsanie obu piersi naraz.

Jeżeli wiadomo, że odciąganie będzie trwało ponad tydzień lub laktacja jest osłabiona, najlepszym rozwiązaniem będzie stosowanie laktatora elektrycznego.

Odciąganie za pomocą laktatora

Przystawiony do piersi laktator powinien swoją tarczką dokładnie obejmować jak największą powierzchnię, a tym samym liczbę przewodów mlecznych. Skupiają się one tuż za brodawką sutkową i w obrębie 2–3 cm od niej. Tarczkę odciągacza należy przystawiać centrycznie z brodawką sutkową w samym środku, ewentualnie obejmując pierś nieco głębiej od dołu.

Wyróżniamy trzy rodzaje laktatorów: ręczne, bateryjno-sieciowe i elektryczne.

Odciąganie laktatorem ręcznym może być przydatne przy odciąganiu sporadycznym i częściowym, rzadziej przy pełnym. Rytm odciągania zależy od matki, więc odpowiedź hormonalna nie jest taka jak podczas ssania piersi przez dziecko. Do odciągania tutaj również można zastosować schemat Chele Marmet (7-5-3)

Laktatory bateryjno-sieciowe i elektryczne są przeznaczone głównie do odciąganie pełnego. Większość z nich ma dwufazowy system ssania, regulację podciśnienia i częstości ssania. Na rynku dostępne są laktatory z dwiema końcówkami, umożliwiające odciąganie symultaniczne, czyli z dwóch piersi jednocześnie, które pozwala uzyskać największe ilości pokarmu. Istnieją również sprzęty posiadające program inicjacji laktacji w pierwszych dobach.

Metody odciągania w zależności od sytuacji

Metodę i sposoby odciągania pokarmu należy dostosować do sytuacji w jakiej znaleźli się matka i dziecko.

Zainicjowanie laktacji, gdy dziecko od urodzenia nie może ssać piersi

• Odciąganie pokarmu należy rozpocząć jak najszybciej, najpóźniej do 6 godzin od porodu.
• Pierwszą siarę najlepiej odciągnąć ręcznie do niewielkiego naczynka lub strzykawki.
• Następnie pokarm należy odciągać regularnie, minimum 8 razy na dobę.
• Przez pierwsze doby najlepiej korzystać z laktatora posiadającego program inicjacji laktacji, czyli ssania nieregularnego. Zmiany odciągania systemem dwufazowym można dokonać, gdy ilość uzyskiwanego pokarmu wynosi 20–50 ml na jedno odciąganie.
• Najlepszym sposobem odciągania jest odciąganie symultaniczne, czyli z obu piersi jednocześnie, przez 10–15 min po odruchu wypływu, laktatorem z podwójną końcówką.
• Pokarm można również odciągać sposobem sekwencyjnym, gdy jest jedynie laktator z jedną końcówką. Sesja odciągania powinna trwać po 10–15 min z każdej piersi, jeśli mamy laktator dwufazowy. Odciągając laktatorem jednofazowym, najlepiej sprawdzi się opisany już wyżej schemat Chele Marmet (znany jako 7-5-3).
• Około 7. doby życia ilość odciąganego pokarmu powinna wynosić co najmniej 500 ml/dobę, a około 10. doby optymalnie 750 ml/dobę.

Stymulacja laktacji, gdy produkcja nie zaspokaja potrzeb dziecka

• Odciąganie pokarmu powinno nastąpić bezpośrednio po nakarmieniu dziecka piersią i ewentualnym dokarmieniu (w praktyce w ciągu godziny od karmienia).
• Zalecane jest odciąganie pełne, w sposób symultaniczny (z obu piersi jednocześnie przez 15 min) przy laktatorze na obie piersi lub sekwencyjny (po 10–15 min z każdej piersi) przy laktatorze na jedną pierś.
• Pokarm należy odciągać przynajmniej 3–4 razy na dobę, jednak czasem potrzebne jest zwiększenie ilości odciągania do 6–8 razy na dobę. Lepiej odciągać częściej, a krócej, niż rzadziej, a dłużej.
• Stymulacja laktacji powinna trwać 4–7dni, maksymalnie 2 tygodnie.

Uzyskiwanie pokarmu, gdy ilość produkowanego pokarmu zaspokaja potrzeby dziecka

• Jeśli mama potrzebuje gdzieś wyjść i odciągnąć mleko, aby ktoś podał je w tym czasie dziecku, może odciągać przez kilka dni przed wydarzeniem.
• Odciąganie może się odbywać po karmieniach lub między karmieniami z obu piersi lub z jednej (tej nieopróżnionej przez dziecko).
• Najłatwiej uzyskać pokarm w nocy lub rano, gdy stężenie prolaktyny jest największe i pokarmu jest najwięcej.
• Mleko odciągane w małych ilościach podczas różnych sesji można połączyć i przechowywać.
• Jeśli mama wychodzi regularnie, najlepiej odciągać w sposób pełny w porze tych karmień, które się nie odbywają.

Odbarczanie piersi

• Aby odbarczyć pierś np. w wyniku nawału, obrzęku czy zastoju, należy zastosować odciąganie częściowe.
• Odciąga się niewielkie ilości mleka, tylko do odczucia ulgi.
• Jeżeli dziecko ssie nieefektywnie lub nie chce ssać chorej piersi, należy zastosować odciąganie pełne.
• Jeżeli dziecko ma trudność z chwyceniem przepełnionej, obrzękniętej piersi, należy odciągnąć niewielką ilość mleka tuż przed podaniem dziecku piersi, w celu zmiękczenia otoczki.

Jak przygotować odciągnięty pokarm do przechowywania?

W zależności od etapu laktacji i przyjmowanych przez matkę leków, odciągnięty pokarm może mieć różny kolor.

• Pokarm należy przechowywać w specjalnych torebkach lub pojemnikach plastikowych z pokrywką przeznaczonych do kontaktu z żywnością (zobacz: Przygotowanie pokarmu do przechowywania [film]).
• Mleko z różnych sesji odciągania z ostatnich 12–24 godzin można zmieszać, najlepiej po uprzednim schłodzeniu.
• Pojemnik z mlekiem należy opisać datą i godziną zakończenia odciągania (dodatkowo także imieniem i nazwiskiem Twojego dziecka, jeśli korzystasz z lodówki lub z zamrażarki w publicznym miejscu, np. szpitalu).
• Jeżeli mleko przeznaczone jest do zamrożeniu w pojemniku musi zostać trochę wolnej przestrzeni.
• Przechowuj małe porcje (do jednorazowego wykorzystania) według zasad podanych w tabeli.

Jak długo można przechowywać odciągnięte mleko?

Jak długo można przechowywać mleko matki po rozmrożeniu?

• Po rozmrożeniu pokarm należy przechowywać:
• w temperaturze pokojowej (dla dzieci donoszonych maks. przez 4 godz., a dla wcześniaków – przez 2 godz.)
• w lodówce (dla obydwu grup do 24 godz.)

Pokarmu nie wolno zamrażać ponownie. Mleko niewykorzystane w zalecanym czasie po rozmrożeniu musisz wylać.

• Zamrożony pokarm należy rozmrozić w letniej wodzie, a następnie podgrzać do temperatury około 30°C. Nie podgrzewaj go w kuchence mikrofalowej – zniszczysz zawarte w nim ważne białka.
• Mleka kobiecego nie należy gotować, ponieważ traci właściwości odżywcze i aktywność biologiczną.