×
COVID-19: wiarygodne źródło wiedzy

Karmienie piersią a próchnica zębów u dziecka

dr n. med. Monika Żukowska-Rubik, CDL, IBCLC

Pytanie nadesłane do redakcji

Czy karmienie piersią, zwłaszcza przez dłuższy okres, wpływa na rozwój próchnicy zębów u niemowląt? Stomatolodzy twierdzą, że nie należy karmić niemowlęcia piersią po wyrżnięciu się zębów.


Fot. www.istockphoto.com/pl

Odpowiedź

W przeprowadzonej w 2015 r. metaanalizie badań obserwacyjnych stwierdzono także, że - w porównaniu z dziećmi karmionymi piersią do pierwszych urodzin - większe ryzyko próchnicy występuje u tych karmionych piersią po ukończeniu 12. miesiąca życia, szczególnie gdy karmienia są częste w ciągu doby, także w nocy. W badaniu Chaffee z 2014 r. większe ryzyko dotyczyło dzieci karmionych >24 miesiące, w porównaniu z karmionymi krócej. Badacze podkreślają, że w badaniach nie uwzględniono istotnych czynników, które mogły wpływać na częstość próchnicy, jak ilość cukru w posiłkach oraz praktyki higieniczne. Mleko ludzkie wykazuje większą kariogenność w obecności innych cukrów w jamie ustnej.

W stanowisku The American Academy of Pediatric Dentistry (AAPD) stwierdza się, że karmienie piersią po 12. miesiącu życia co najmniej 7 razy w ciągu doby, a także karmienie na żądanie po wprowadzeniu do posiłków dziecka węglowodanów zwiększa ryzyko próchnicy, jeśli nie przestrzega się zasad właściwej higieny jamy ustnej dziecka.

Jednocześnie autorzy metaanalizy z 2015 r. zaobserwowali, że ryzyko próchnicy u dzieci nigdy niekarmionych piersią było większe niż u karmionych mlekiem matki przez ≤12 miesięcy. Przypuszcza się, że działanie ochronne w odniesieniu do próchnicy mają bakterie kwasu mlekowego z rodzaju Lactobacillus, kazeina i IgA znajdujące się w mleku kobiecym. Ograniczają one wzrost bakterii kariogennych i ich przyleganie do zębów. Ich wpływ na ryzyko próchnicy nadal pozostaje przedmiotem badań naukowych.

W żadnym z cytowanych badań nie zaleca się odstawienia dziecka od piersi w momencie pojawienia się zębów. Wręcz przeciwnie, podkreśla się znaczenie karmienia piersią i mlekiem kobiecym - zgodnie z aktualnymi zaleceniami - dla zdrowia dziecka i matki. Odstawienie półrocznego dziecka od piersi po to, aby chronić zęby, byłoby nieuzasadnione, ponieważ mleka modyfikowane mają znacznie większy potencjał próchnicotwórczy niż mleko kobiece. W żadnym z cytowanych badań nie pojawia się również zalecenie skrócenia czasu karmienia ze względu na profilaktykę próchnicy.

Próchnica wczesna u małych dzieci to niestety problem w Polsce bardzo rozpowszechniony. Zgodnie z danymi epidemiologicznymi stwierdza się ją u co drugiego polskiego dziecka w wieku do 3 lat. Trudno jednak upatrywać przyczyn tego stanu w przedłużonym, zwłaszcza nocnym karmieniu piersią, ponieważ połowa dzieci w naszym kraju przestaje być karmiona piersią już w 6. tygodniu życia, a w 12. miesiącu życia karmionych piersią jest niespełna 12% dzieci, a z tej grupy nie wszystkie przecież są karmione piersią w nocy.

Rozwój próchnicy zależy od wielu czynników; należą do nich zwłaszcza:

  • obecność bakterii kariogennych w jamie ustnej dziecka (np. Streptococcus mutans);
  • spożywanie pokarmów zawierających cukry proste, które są pożywką dla tych drobnoustrojów.

Nieodpowiednie nawyki żywieniowe i nieprawidłowa higiena jamy ustnej stanowią przyczynę uruchomienia procesów niszczenia tkanki zęba. Wśród czynników ryzyka próchnicy wczesnodziecięcej wymienia się:

  • nagminne podawanie dzieciom posiłków bogatych w cukry (słodycze, soki, przekąski oblepiające zęby, dosładzane posiłki);
  • podawanie butelki z mlekiem przed snem i w nocy, kiedy wydzielanie śliny jest mniejsze;
  • nieodpowiednią higienę jamy ustnej po wyrżnięciu zębów;
  • zbyt późno wdrożoną opiekę stomatologiczną.

Znaczenie ma również stan uzębienia matki w czasie wyrzynania się zębów u dziecka, ponieważ bakterie próchnicotwórcze są przenoszone do jamy ustnej dziecka, zwłaszcza gdy jest ono całowane w usta, a jego smoczek czy łyżeczka oblizywane przez matkę.

Kluczowe znaczenie w poprawie istniejącego stanu rzeczy ma profilaktyka. Należy:

  • zachęcać matki do karmienia piersią;
  • wyjaśniać rodzicom korzyści i zasady prawidłowej higieny jamy ustnej dziecka już od okresu niemowlęcego;
  • wskazywać zdecydowanie na potrzebę ograniczania zawartości cukrów prostych w diecie (WHO odradza dodawanie soli i cukru do posiłków w pierwszych 2 latach życia), także poprzez zaspokajanie pragnienia wodą, a nie słodkimi napojami;
  • apelować do producentów żywności o niedodawanie cukrów do żywności; niestety tendencja jest zupełnie odwrotna – nawet niektóre suplementy diety (np. witaminy, probiotyki itp.) produkuje się w postaci słodkich żelków, czekoladek czy syropów, ponieważ słodki smak jest preferowany przez dzieci;
  • pierwsze wizyty u stomatologa powinny się odbywać już w drugim półroczu życia i obejmować w razie potrzeby także zabiegi profilaktyczne;
  • o stan swojego uzębienia muszą dbać również rodzice;
  • dziecku należy czyścić zęby pastą z fluorem.

Piśmiennictwo:

1. Tham R., Bowatte G., Dharmage S. i wsp.: Breastfeeding and the risk of dental caries: a systematic review and meta-analysis. Acta Paediatr. 2015; 104 (467): 62-84.
2. Chaffee B., Feldens C., Vítolo M.: Association of long-duration breastfeeding and dental caries estimated with marginal structural models. Ann. Epidemiol., 2014; 24 (6): 448-454.
3. Bowen W., Lawrence R.: Comparison of the cariogenicity of cola, honey, cow milk, human milk, and sucrose. Pediatrics, 2005; 116: 921-916.
4. Feldens C., Giugliani E., Vigo Á., Vítolo M.: Early feeding practices and severe early childhood caries in four-year-old children from southern Brazil: A birth co-hort study. Caries Res., 2010; 44 (5): 445-452. Healthy diet. WHO, Fact sheet N°394, Updated September 2015; www.who.int.
5. Köhler B., Andréen I.: Influence of caries-preventive measures in mothers on cariogenic bacteria and caries experience in their children. Archives of Oral Biology, 1994; 39 (10): 907-911.
6. Olczak-Kowalczyk D., Jackowska T., Czerwionka-Szaflarska M. i wsp.: Stanowisko polskich ekspertów dotyczące zasad żywienia dzieci i młodzieży w aspekcie zapobiegania chorobie próchnicowej. Nowa Stomatol., 2015; 20 (2): 81-91; www.mp.pl/pediatria.
7. Olczak-Kowalczyk D.: Monitorowanie stanu zdrowia jamy ustnej populacji polskiej w latach 2013-2015; Ocena stanu zdrowia jamy ustnej i jego uwarunkowań w populacji polskiej w wieku 3, 10 i 15 lat w 2015 roku. Oficyna Wydawnicza Warszawskiego Uniwersytetu Medycznego, Warszawa 2016.
8. Peres R., Coppi L., Volpato M. i wsp.: Cariogenic potential of cows’, human and infant formula milks and effect of fluoride supplementation. Br. J. Nutr., 2009; 101: 376-382.
9. Policy on Dietary Recommendations for Infants, Children, and Adolescents, AAPD, 2012; www.aapd.org.
10. Raport o stanie karmienia piersią w Polsce 2015; www.kobiety.med.pl.
11. Szajewska H., Horvath A., Rybak A. i wsp.: Karmienie piersią. Stanowisko Polskiego Towarzystwa Gastroenterologii, Hepatologii i Żywienia Dzieci. Standardy Medyczne/Pediatria 2016; 13: 9-24.
12. Szczepańska J., Daszkowska M., Hilt A. i wsp.: Zalecenia higieniczne w obrębie jamy ustnej dla dzieci i młodzieży. Nowa Stomatol., 2015; 3: 125-130.

17.02.2017
Zobacz także
  • Zalecenia dietetyczne przy próchnicy zębów
  • Jak zakończyć karmienie piersią?
  • Czy stosować dietę eliminacyjną?
  • Wskaźniki skutecznego karmienia piersią (WSK)
  • Próchnica zębów mlecznych
Wybrane treści dla Ciebie
Doradca Medyczny
  • Czy mój problem wymaga pilnej interwencji lekarskiej?
  • Czy i kiedy powinienem zgłosić się do lekarza?
  • Dokąd mam się udać?
+48

w dni powszednie od 8.00 do 18.00
Cena konsultacji 29 zł

Zaprenumeruj newsletter

Na podany adres wysłaliśmy wiadomość z linkiem aktywacyjnym.

Dziękujemy.

Ten adres email jest juz zapisany w naszej bazie, prosimy podać inny adres email.

Na ten adres email wysłaliśmy już wiadomość z linkiem aktywacyjnym, dziękujemy.

Wystąpił błąd, przepraszamy. Prosimy wypełnić formularz ponownie. W razie problemów prosimy o kontakt.

Jeżeli chcesz otrzymywać lokalne informacje zdrowotne podaj kod pocztowy

Nie, dziękuję.
Poradnik świadomego pacjenta