Pytanie nadesłane do redakcji
- Mój 3-miesięczny synek ma od ok. miesiąca ma zatkany nos lub jest to sapka niemowlęca, ma również katar (biała wydzielina, odciągam 2 razy dziennie „katarkiem”). Stosowałam sól fizjologiczną bezpośrednio do nosa, nawilżam powietrze w pokoju, codziennie jesteśmy na spacerze, jednak sytuacja pozostaje bez zmian, postanowiłam kupić inhalator. Czy to jest dobry pomysł, czy nie zaszkodzę dziecku inhalacjami (tylko z soli fizjologicznej), jak często powinnam inhalować? Dodam, że synek chętnie poddaje się zabiegom, więc mam możliwość wielokrotnych powtórzeń nawet po 20 min, tylko czy to nie za dużo? I czy to prawda, że po takiej inhalacji lepiej nie wychodzić już na spacer? Dziękuję bardzo za odpowiedź, pozdrawiam Anna.
- Jak często można inhalować dziecko solą fizjologiczną? Mój synek średnio raz na trzy tygodnie ma katar, który powoduje, że nie może oddychać. Robię mu wtedy 2-3-dniowe inhalacje z soli fizjologicznej i katar przechodzi. Słyszałam jednak, że takie częste inhalacje mogą mu zaszkodzić. Czy mam powód do niepokoju?
Odpowiedziała
dr n. med. Grażyna Durska
Zakład Medycyny Rodzinnej
Pomorski Uniwersytet Medyczny w Szczecinie
Poradnia alergologiczna „Podgórna” w Szczecinie
Blokada nosa wywołana zalegającą w nim wydzieliną, obrzękiem błony śluzowej lub nieprawidłowościami wywołanymi przyczynami anatomicznymi prowadzi do znaczącego pogorszenia jakości życia chorego, zwłaszcza w najmłodszych grupach wiekowych.
Do najważniejszych funkcji nosa należą:
- nawilżanie powietrza (z około 20%-40% w przedsionku jamy nosowej do 90% wilgotności względnej w jamie nosowo-gardłowej)
- oczyszczanie (zatrzymywanie około 95% pyłów i 95% gazów rozpuszczalnych w wodzie)
- ogrzewanie (np. z temperatury -20°C do +31°C na odcinku 7 cm)
- funkcja węchowa (obwodowe receptory węchu)
- udział w fonacji
- funkcja ochronna (ochrona przed zakażeniami wirusowymi i bakteryjnymi),
- drenaż łzowy (kanaliki łzowe to naturalna droga odpływu łez z oczu do nosa)
- feromony.
Te wszystkie, jakże ważne, funkcje mogą być realizowane dzięki odpowiedniej budowie anatomicznej nozdrzy oraz prawidłowemu funkcjonowaniu błony śluzowej pokrywającej jamy nosa i zatok przynosowych.
Za prawidłowe oczyszczanie nosa odpowiada ruch rzęsek (nabłonek walcowaty wielorzędowy urzęsiony) oraz transport śluzowo-rzęskowy (aparat śluzowo-rzęskowy).
Prawidłowa funkcja błony śluzowej może zostać zaburzona przez wiele czynników:
- fizykochemicznych (temperatura, wilgotność otoczenia, zanieczyszczenia powietrza, DYM TYTONIOWY, alkohol)
- biologicznych (infekcje wirusowe i bakteryjne, alergia, starzenie się, zaburzenia hormonalne, zaburzenia wodno-elektrolitowe, urazy, niedobory immunologiczne, nieprawidłowości w budowie anatomicznej i mikrostrukturze rzęsek, zaburzenia genetyczne, czynniki emocjonalne).
U małych dzieci główną przyczynę kataru i zaburzeń drożności nosa stanowią infekcje wirusowe, bardzo rzadko infekcje bakteryjne. Zaburzone oddychanie przez nos prowadzi do zmiany toru oddechowego z nosowego na oddychanie ustami. U niemowląt najczęściej manifestuje się to:
- niepokojem w czasie ssania, przerywaniem jedzenia (dziecko „łapie powietrze ustami”),
- zaburzeniem snu
- kaszlem spowodowanym spływaniem wydzieliny po tylnej ścianie gardła
- bólem gardła wywołanym m.in. oddychaniem ustami (wysychaniem błony śluzowej górnych dróg oddechowych)
- zaburzeniem powonienia.
Zazwyczaj nieżyt nosa u małych dzieci mija po około 10-14 dniach. Częstym infekcjom dróg oddechowych sprzyja narażenie na częsty kontakt z osobami chorymi i nosicielami (uczęszczanie do żłobka, przedszkola, starsze rodzeństwo). Nie do przecenienia jest także negatywny wpływ narażenia na bierne palenie, przegrzewanie dziecka, zaniechanie szczepień ochronnych, przebywanie w pomieszczeniach zagrzybionych, nieprawidłowe odżywianie, mała ilość spacerów.
Prawidłowe postępowanie pielęgnacyjne u chorych sprowadza się do częstego, delikatnego oczyszczania nosa (zwłaszcza u niemowląt i małych dzieci), przepłukiwanie roztworami soli fizjologicznej lub roztworem 3% NaCl, preparatem wody morskiej. Zabiegi te można wykonywać kilka razy dziennie z częstotliwością uwarunkowaną nasileniem objawów. Przydatne może być nawilżanie dróg oddechowych roztworami chlorku sodu (NaCl) podawanymi w nebulizacji (inhalacji). U starszych dzieci można zastosować irygatory donosowe współpracujące z inhalatorami (np. Rhinoclean, Rhinomed) lub końcówki donosowe sprzedawane z niektórymi typami inhalatorów.
Przeprowadzone ostatnio badania porównawcze wykazały większą skuteczność preparatów 3-5% roztworów NaCl niż 0,9% roztworu NaCl (sól fizjologiczna).
W badaniach prowadzonych u chorych na mukowiscydozę (jedną z cech choroby jest wytwarzanie nadmiernie gęstej wydzieliny zalegającej w drogach oddechowych) wykazano zmniejszenie gęstości śluzu i zmniejszenie nasilenia objawów ze strony dróg oddechowych u chorych inhalowanych 3-5% NaCl. Prawdopodobnie było to związane z mukolitycznym (zmniejszenie lepkości śluzu) oraz bakteriobójczym działaniem roztworu.
Częstość wykonywania inhalacji zwykle wynosi 2-3/dobę.
Inhalacja stężonym roztworem NaCl może spowodować nasilenie kaszlu. W takich sytuacjach należy rozcieńczyć roztwór wodą do iniekcji w stosunku 1:1, czasami 1 (3% NaCl): 2 (woda do iniekcji).
Stężone roztwory mogą nasilać skurcz oskrzeli u chorych na przewlekłe choroby dróg oddechowych (astma, POCHP) w tych przypadkach inhalacje poprzedza się podaniem leku rozszerzającego oskrzela lub zmniejsza się stężenie roztworu do inhalacji.
W leczeniu nieżytów dróg oddechowych ważne jest również częste podawanie płynów oraz dbanie o prawidłową temperaturę pomieszczeń (około 20°C) i częste ich wietrzenie. Nieżyt nosa (katar) przy dobrym stanie dziecka nie jest przeciwwskazaniem do kąpieli oraz spacerów.
W wybranych sytuacjach można zastosować przez 2-3 dni leki zmniejszające obrzęk błony śluzowej nosa u dzieci powyżej pierwszego roku życia, leki immunomodulujące (tzw. preparaty podnoszące odporność).
Piśmiennictwo:
Arcimowicz M.: Nos i jego problemy. Terapia. W gabinecie lekarza rodzinnego. 2013; 6 (290): 35-43.Al-Ansari K., Sakran M., Davidson B.L. i wsp.: Porównanie skuteczności nebulizacji NaCl o różnym stężeniu w leczeniu zapalenia oskrzelików u dzieci. Medycyna Praktyczna - Pediatria. 2011; 1(973): 98-101.
Hassman-Poznańska E.: Katar. Pediatria po dyplomie. Wydanie specjalne. 2011, wrzesień; 25-32.
Mazurek H., Mazurek-Durlak Z.: Zastosowanie soli hipertonicznej w schorzeniach dróg oddechowych. Terapia. Pneumonologia/Alergologia. 2014; 11(313): 75-84.
Postępowanie w nieżycie nosa u dzieci i młodzieży. Stanowisko European Academy of Allergy and Clinical Immunology. Medycyna Praktyczna Pediatria. 2014; 2(992): 31-40, 95.
Radzikowski A., Załęski A.: Zakażenie górnych dróg oddechowych („przeziębienie”) a ostre zapalenie nosa i zatok w 2014. Standardy Medyczne. Pediatria. 2014; 5, 11: 701-706.
Sybilski A.J.: Częste infekcje układu oddechowego u małych dzieci - czy jest się czym martwić. Terapia. W gabinecie lekarza rodzinnego. 2011; 3(253): 6-13.
Sylviu-Dan F.: Przewlekle zapalenie błony śluzowej nosa i zatok przynosowych u dzieci. Medycyna Praktyczna - Pediatria. 2015; 1 (97): 39-52.