Pytanie nadesłane do redakcji
Czym się kierować, wybierając zabawkę dla dziecka?
Odpowiedziała
mgr Dorota Ponikło
psycholog
Ośrodek Wczesnej Pomocy Psychologicznej w Krakowie
Wybierając zabawkę, powinniśmy znać upodobania dziecka, dostosować wybór do jego wieku, mieć pewność, że jest ona bezpieczna w użyciu. Im młodsze dziecko, tym większą czujność musimy mieć wobec przedmiotów, który dajemy mu do rąk.
Dziecko do 3. miesiąca życia może korzystać z zabawek, które będą stymulować głównie zmysły wzroku i słuchu, ponieważ reszta jego ciała nie jest jeszcze gotowa do celowych działań. Sprawdzają się tu grzechotki w kontrastowych kolorach, dzwonki, szeleszczące przedmioty, nieduże pluszaki czy plastikowe zwierzaki wydające przy poruszaniu nimi dźwięk. Ważne jest, aby pokazywać dziecku te zabawki z niedużej odległości: ok. 20-30 cm od twarzy dziecka w centralnej jej części i powoli przesuwać w prawo lub w lewo. Na początku życia maluch koncentruje wzrok na przedmiocie i stopniowo uczy się wodzić za nim wzrokiem, kiedy ten się porusza.
W pierwszych miesiącach życia dziecka bardzo przydatne są zabawki-karuzele, które montuje się na krawędziach łóżeczek. Po włączeniu ich mechanizmu zawieszone zabawki wolno się poruszają, wygrywając prostą melodię. Nad łóżeczkiem dziecka można powiesić kolorowe baloniki czy piórka, które pod wpływem powietrza będą się majestatycznie poruszać. Nasz maluszek, leżąc w łóżeczku lub na macie edukacyjnej, będzie obserwował te poruszające się cuda, machał rękami, nogami i wydawał z siebie dźwięki. Stopniowo, najpierw przypadkowo, a potem już celowo, uderzy rękami lub nogami w zabawkę i poruszy ją. Tak stanie się sprawcą celowego ruchu i doświadczy radości z własnej aktywności.
Kiedy dziecko nauczy się chwytać zabawkę i przytrzymywać ją, to znaczy, że zaczął się tzw. okres penetracji, czyli poznawania cech przedmiotu. Na tym etapie włączy się nie tylko zmysł dotyku, ale też smaku, bo zabawka powędruje do ust dziecka. Najpierw więc odszuka ją wzrokiem, potem chwyci ręką, a następnie „sprawdzi” buzią – ponieważ w dalszym ciągu najlepiej rozpoznaje dotykiem.
Dlatego zabawki dla niemowlaka muszą być wykonane z bezpiecznych dla zdrowia materiałów, nie mogą zawierać drobnych elementów, które mogłyby się oderwać.
Kiedy dziecko umie się już przewracać, a potem siedzi samodzielnie, raczkuje i wstaje, ma coraz swobodniejszy dostęp do interesujących go rzeczy. Dobrze jeśli mają różną fakturę, wydają dźwięk, kiedy się nimi porusza lub są przystosowane do uderzania i rzucania. Pobudzają i rozwijają w ten sposób zmysły dotyku, słuchu i wzroku. Przydają się wtedy kolorowe, ale proste w formie samochodziki, klocki, pojemniczki, które można wkładać jeden w drugi, wiaderka, zwierzątka, zabawki, które można przyciągnąć do siebie za sznurek, piłeczki, grube, woskowe kredki i duże arkusze papieru, na którym można zamaszyście pokreślić, książeczki z obrazkami (te wykonane z grubego materiału, z prostymi, najlepiej pojedynczymi elementami).
Okazuje się, że świetnie można się bawić przedmiotami codziennego użytku, bo na przykład łyżka pełni rolę pałeczki, a garnuszek – bębenka. Fajnie jest też pobawić się, zanurzając ręce w kaszy, przesypując groch (ale przy aktywnym udziale dorosłego, aby zapobiegał próbom skosztowania tych naturalnych zabawek). A kiedy jest się zmęczonym, można usypiając, przytulać się do miękkiego misia lub innego zwierzaka, albo laleczki.
W doświadczaniu świata poprzez narzędzia, jakimi są zabawki, widać w jak dynamicznym procesie rozwojowym uczestniczy dziecko w pierwszym roku życia.
Tabela. Zalecane zabawki | |
---|---|
Wiek dziecka | Rodzaj zabawki |
0–3. miesiąc życia | grzechotki, dzwoneczki, baloniki, karuzele |
4.–6. miesiąc życia | dodatkowo zabawki gryzaczki, które łatwo utrzymać w ręce, szeleszczące, o różnej fakturze, mieszczące się w dłoni |
7.–10. miesiąc życia | dodatkowo klocki, piłki, różnej wielkości pojemniki, wiaderka, zwierzątka, lalki, pluszaki, książeczki |
11.–12. miesiąc życia | dodatkowo kredki, zabawki na sznurkach, na patyku ruszające się pod wpływem ruchu, wydające dźwięk |