×
COVID-19: wiarygodne źródło wiedzy

Skuteczność szczepionki przeciwko gruźlicy

Pytanie nadesłane do redakcji

Mam pytanie o skuteczność obowiązkowej szczepionki przeciwko gruźlicy: w USA w ogóle nie stosuje się szczepień BCG przeciwko gruźlicy, a zachorowalność w ostatnich kilku dekadach spadła, podobnie jak w Europie. Może te szczepionki w ogóle nie są potrzebne? Dziękuję za wyjaśnienie. Pozdrawiam serdecznie. Michał D.

Odpowiedział

dr med. Ernest Kuchar
Klinika Pediatrii i Chorób Zakaźnych
Akademia Medyczna we Wrocławiu

Szczepionka BCG (Bacillus Calmette-Guérin, osłabiony prątek bydlęcy) jest najczęściej podawaną szczepionką na świecie. Od chwili jej wprowadzenia do lecznictwa w 1921 roku została podana ponad 3 miliardom ludzi, głównie w ramach rutynowych szczepień noworodków, zgodnie z wytycznymi Światowej Organizacji Zdrowia (WHO). W Stanach Zjednoczonych, gdzie jak Pan słusznie zauważył, nie prowadzi się rutynowych szczepień dzieci, BCG była czasami podawana pracownikom ochrony zdrowia, narażonym na ryzyko gruźlicy. Obecnie BCG wchodzi w skład rozszerzonego programu szczepień ochronnych WHO dla niemowląt i podaje się ją ponad 100 milionom dzieci rocznie.

Stosowanie szczepionki BCG opiera się na obserwacjach dowodzących, że odporność przeciwko mykobakteriom (prątkom) jest krzyżowa (tj. nabyta w stosunku do jednego rodzaju prątków chroni przed zakażeniami innymi prątkami). Z tego powodu, choć główną rolą BCG jest profilaktyka gruźlicy, szczepionka BCG skutecznie chroni także przed trądem i zakażeniami wywołanymi przez prątki niegruźlicze. Skuteczność szczepionki BCG wydaje się zależeć od trzech czynników: stanu odporności osoby szczepionej, narażenia na prątki przed szczepieniem oraz szczepu BCG stosowanego w szczepionce. Ponieważ noworodki nie zostały jeszcze narażone na prątki, wydaje się, że korzystają w większym stopniu ze szczepienia BCG niż osoby starsze. Skuteczność ochrony przed BCG zależy też od narażenia na prątki obecne w środowisku, co z kolei zależy od wieku. W Polskich warunkach epidemiologicznych uznano, że powszechne szczepienia BCG noworodków przynoszą znaczne korzyści zdrowotne. Jeżeli zapadalność na gruźlicę zmniejszy się do wskaźników USA, szczepienia nie będą dłużej potrzebne.

Skuteczność szczepienia BCG

Jeżeli chodzi o skuteczność szczepionki, to zgodnie z wynikami cytowanej poniżej metaanalizy szczepienie BCG zmniejsza ryzyko czynnej gruźlicy o około 50%, choć możliwe są istotne różnice w skuteczności w różnych grupach wiekowych. Szczepienie noworodków i niemowląt chroni przed gruźlicą w około 80% przypadków, natomiast szczepienie starszych dzieci i dorosłych jest znacznie mniej skuteczne. Największą korzyścią ze szczepienia BCG jest znaczna redukcja ryzyka najcięższych postaci gruźliczego zapalenia opon mózgowo-rdzeniowych i prosówki (sepsy gruźliczej) u dzieci (75-86% skuteczności). W efekcie szczepionka BCG pozwoliła zmniejszyć śmiertelność z powodu gruźlicy z 25% nieszczepionych noworodków do ok. 1% wśród zaszczepionych noworodków. Ochrona utrzymuje się przez około 10 do 15 lat.

W badaniach klinicznych znajdują się nowe, lepsze szczepionki przeciwko gruźlicy. Prawdopodobnie pojawią się w lecznictwie za kilka-kilkanaście lat.

Podsumowując, szczepionka BCG nie jest doskonała, ale jest najlepszym dostępnym środkiem chroniącym przed zarażeniem gruźlicą.

Piśmiennictwo:

BCG Vaccine.
Behr M.A., Small P.M.: Has BCG attenuated to impotence? Nature, 1997; 389: 133
Black G.F., Weir R.E., Floyd S. i wsp.: BCG-induced increase in interferon-gamma response to mycobacterial antigens and efficacy of BCG vaccination in Malawi and the UK: two randomised controlled studies. Lancet, 2002; 359: 1393
Clemens J.D., Chuong J.J., Feinstein A.R.: The BCG controversy. A methodological and statistical reappraisal. JAMA, 1983; 249: 2362
Colditz G.A., Berkey C.S., Mosteller F. i wsp.: The efficacy of bacillus Calmette-Guérin vaccination of newborns and infants in the prevention of tuberculosis: meta-analyses of the published literature. Pediatrics, 1995; 96: 29
Colditz G.A., Brewer T.F., Berkey C.S. i wsp.: Efficacy of BCG vaccine in the prevention of tuberculosis. Meta-analysis of the published literature. JAMA, 1994; 271: 698
NHS. BCG (tuberculosis) vaccination.
Rodrigues L.C., Diwan V.K., Wheeler J.G.: Protective effect of BCG against tuberculous meningitis and miliary tuberculosis: a meta-analysis. Int. J. Epidemiol., 1993; 22: 1154
UptoDate BCG.
WHO BCG.
Wilson M.E., Fineberg H.V., Colditz G.A.: Geographic latitude and the efficacy of bacillus Calmette-Guérin vaccine. Clin. Infect. Dis., 1995; 20: 982

25.09.2018
Doradca Medyczny
  • Czy mój problem wymaga pilnej interwencji lekarskiej?
  • Czy i kiedy powinienem zgłosić się do lekarza?
  • Dokąd mam się udać?
+48

w dni powszednie od 8.00 do 18.00
Cena konsultacji 29 zł

Zaprenumeruj newsletter

Na podany adres wysłaliśmy wiadomość z linkiem aktywacyjnym.

Dziękujemy.

Ten adres email jest juz zapisany w naszej bazie, prosimy podać inny adres email.

Na ten adres email wysłaliśmy już wiadomość z linkiem aktywacyjnym, dziękujemy.

Wystąpił błąd, przepraszamy. Prosimy wypełnić formularz ponownie. W razie problemów prosimy o kontakt.

Jeżeli chcesz otrzymywać lokalne informacje zdrowotne podaj kod pocztowy

Nie, dziękuję.
Poradnik świadomego pacjenta