×
COVID-19: wiarygodne źródło wiedzy

Duszność u dziecka

Dr n. med. Joanna Lange,
Klinika Pneumonologii i Alergologii Wieku Dziecięcego WUM

Co to jest duszność i jaki jest mechanizm jej powstawania?

Duszność to subiektywne odczucie braku powietrza (braku tchu, utrudnienia oddychania). Obiektywnie duszność charakteryzuje się nasiloną czynnością oddechową, wyrażającą się przyspieszonym i pogłębionym oddechem oraz wyraźnym udziałem dodatkowych mięśni oddechowych.

U małego dziecka, u którego wystąpi duszność, najczęściej obserwuje się przyspieszenie oddechu oraz rytmu serca. Dziecko może postękiwać, poruszać skrzydełkami nosa, mogą się pojawić problemy w karmieniu (karmienie przerywane). Po rozebraniu widoczne będą nasilone ruchy klatki piersiowej, takie jak na przykład wciąganie przestrzeni międzyżebrowych, zapadanie się dołka jarzmowego zlokalizowanego pod brodą oraz przestrzeni nad i pod obojczykami. W cięższych przypadkach może się pojawić zasinienie skóry (sinica), dobrze widoczna wokół ust.

U starszych dzieci oprócz przyspieszenia oddychania i rytmu serca można zaobserwować trudności w mówieniu, dziecko nabiera powietrza co 1–2 słowa, barwa głosu może być zmieniona. Ponadto starszy pacjent z dusznością stara się usiąść, a także podpiera się na rękach, aby ułatwić sobie nabranie oddechu.

Duszność jest wywołana zmniejszonym dostarczaniem tlenu do organizmu w stosunku do jego zapotrzebowania. Duszność pojawia się w zaburzeniach wymiany gazowej w płucach (np. przy utrudnionym przepływie powietrza przez drogi oddechowe lub zaburzeniach pęcherzyków płucnych), w przypadku pogorszenia czynności serca, które nie jest w stanie zapewnić dostatecznego przepływu krwi, a także w zaburzeniach składu krwi (np. zmniejszenia liczby krwinek czerwonych, określanej jako niedokrwistość lub anemia), które doprowadzają do utraty zdolności hemoglobiny do transportu tlenu.

W zależności od okoliczności występowania rozróżnia się duszność wysiłkową, mającą związek z wysiłkiem fizycznym (często nawet niewielkim, np. chodzenie, ubieranie się) oraz duszność spoczynkową, występującą w spoczynku, która zazwyczaj świadczy o znacznym zaawansowaniu choroby układu oddechowego. Nagle pojawiającą się duszność określa się jako napadową.

Duszność zazwyczaj nie jest jedynym objawem występującym u pacjenta, a inne równocześnie występujące objawy pomagają w ustaleniu przyczyny duszności. W przypadku astmy oskrzelowej razem z napadem duszności najczęściej występuje suchy kaszel, świszczący oddech oraz uczucie ucisku w klatce piersiowej. Natomiast w przypadku infekcji objawem towarzyszącym może być gorączka lub mokry kaszel.

Jakie są najczęstsze przyczyny duszności?

Umiarkowane uczucie duszności może się pojawić u osoby zdrowej, na przykład po intensywnym wysiłku fizycznym, w sytuacji silnie stresowej czy też na dużej wysokości nad poziomem morza. Taki objaw ustępuje wówczas szybko po odpoczynku, uspokojeniu lub powrocie na właściwą dla danego człowieka wysokość.

Oprócz sytuacji fizjologicznych wiele chorób manifestuje się dusznością. U dzieci najczęstsze są infekcje górnych dróg oddechowych, na przykład ostre zapalenie krtani, zapalenie nagłośni oraz dolnych dróg oddechowych, jak w przypadku zapalenia oskrzelików czy płuc.

Gwałtownie pojawiająca się duszność może być związana z przedostaniem się ciała obcego (cząstki pokarmu, fragmentu zabawki) do dróg oddechowych. Jest to również objaw występujący w napadzie astmy oskrzelowej, a także w przypadku odmy opłucnowej.

Stopniowo narastająca lub przewlekła duszność towarzyszy przewlekłym chorobom układu oddechowego, jak na przykład mukowiscydoza, choroby śródmiąższowe płuc, rozstrzenie oskrzeli oraz chorobom spoza układu oddechowego (choroby serca, niedokrwistość, choroby nerwowo-mięśniowe).

Napady duszności mogą pojawić się w zaburzeniach lękowych i nerwicach, ale u dzieci objaw taki występuje rzadko.

Co robić w razie wystąpienia duszności?

Duszność w większości przypadków wymaga zbadania dziecka przez lekarza, który oceni ciężkość duszności i wskazania do dalszego leczenia lub diagnostyki. Jeżeli u dziecka występuje duży wysiłek oddechowy, znaczne przyspieszenie oddechu czy też sinica należy niezwłocznie wezwać pogotowie ratunkowe.

W przypadku umiarkowanej i lekkiej duszności w przebiegu rozpoznanej przez lekarza infekcji dróg oddechowych dziecku można pomóc w domu. Należy zadbać o optymalne warunki otoczenia. Powietrze w mieszkaniu powinno być chłodne (ok. 18–20°C), nawilżone. Dziecko powinno być ubrane w sposób nieograniczający swobodnych ruchów. W przypadku kataru należy dokładnie oczyścić nos dziecka, szczególnie tego najmłodszego. Dziecko podczas infekcji powinno również dużo pić obojętnych płynów, aby rozrzedzić wydzielinę i ułatwić jej odkrztuszanie.

W przypadku duszności w przebiegu astmy oskrzelowej należy podać doraźny lek rozkurczający oskrzela. Każde dziecko chorujące na astmę oskrzelową powinno mieć przy sobie taki lek wziewny, a osoby z otoczenia dziecka i samo dziecko należy przeszkolić w jego podawaniu.

Nagle pojawiająca się duszność spowodowana przedostaniem się ciała obcego do dróg oddechowych wymaga natychmiastowej interwencji. Małe dziecko należy ułożyć głową w dół i wykonać do pięciu uderzeń w plecy nadgarstkiem jednej ręki w okolicę między łopatkami dziecka. U starszego dziecka uderzenia należy wykonywać w pozycji pochylonej do przodu. Jeżeli uderzenia w okolicę międzyłopatkową są nieskuteczne, a dziecko jest nieprzytomne, u niemowlęcia należy wykonać uciśnięcia klatki piersiowej, a u starszych dzieci uciśnięcia nadbrzusza (rękoczyn Heimlicha).

Co zrobi lekarz, jeśli zgłosimy się z dusznością?

Postępowanie w przypadku pacjenta z dusznością zależy od przyczyny, która ją wywołała oraz od nasilenia objawów. Innego postępowania wymaga duszność łagodna i epizodyczna, a innego duszność ciężka lub przewlekła.

W każdym przypadku wizyty lekarskiej, na którą się zgłosimy z powodu duszności podstawowym pytaniem lekarza będzie czas wystąpienia i trwania duszności oraz okoliczności jej wystąpienia. Ważna dla rozpoznania jest pora pojawienia się duszności (rano, w dzień, w nocy), charakter duszności (ostra, przewlekła, napadowa), okoliczności wystąpienia (po wysiłku, w spoczynku, w zadymionym, dusznym pomieszczeniu), a także objawy towarzyszące (kaszel, świszczący oddech, gorączka).

Lekarz przede wszystkim oceni podstawowe parametry życiowe (liczbę oddechów, rytm serca, ew. saturację, czyli wysycenie krwi tlenem, jeżeli ma do dyspozycji pulsoksymetr) oraz osłucha dziecko.

W zależności od podejrzewanej przyczyny duszności oraz od stanu klinicznego dziecka lekarz zleci badania z krwi lub wykona badania obrazowe, najczęściej RTG klatki piersiowej.

Jeżeli przyczyną duszności jest infekcja wirusowa dróg oddechowych, lekarz zaleci leczenie objawowe, czyli stosowanie leków przeciwgorączkowych i wziewnych oraz utrzymanie odpowiednich warunków otoczenia. Jeżeli lekarz podejrzewa, że duszność jest wywołana przez infekcję bakteryjną, to oprócz leków objawowych zleci też antybiotyk.

Zaostrzenie astmy oskrzelowej wymaga zazwyczaj intensyfikacji dotychczasowego leczenia wziewnego lekami przeciwstmatycznymi, natomiast ciężkie zaostrzenie astmy będzie wymagało dołączenia glikokortykosteroidów doustnych bądź dożylnych podawanych w szpitalu.

Przy niskiej saturacji konieczna będzie tlenoterapia, natomiast w przypadku ciężkiej duszności doprowadzającej do niewydolności oddechowej – wentylacja mechaniczna po zaintubowaniu pacjenta.

Aspiracja ciała obcego do dróg oddechowych jest wskazaniem do wykonania pilnej bronchoskopii celem jego usunięcia.

W przypadku duszności trwającej długo, która towarzyszy chorobom przewlekłym, zazwyczaj wymagana jest diagnostyka wysoko specjalistyczna w warunkach szpitalnych. Stosowane wówczas leczenie zależy od postawionego rozpoznania. Pacjenci z cechami niewydolności oddechowej wymagają zwykle przewlekłej tlenoterapii prowadzonej zarówno w warunkach szpitalnych, jak i w domu.

29.03.2017
Zobacz także
  • Astma oskrzelowa u dzieci
  • Zapalenie oskrzelików
  • Infekcje dróg oddechowych u dzieci
Doradca Medyczny
  • Czy mój problem wymaga pilnej interwencji lekarskiej?
  • Czy i kiedy powinienem zgłosić się do lekarza?
  • Dokąd mam się udać?
+48

w dni powszednie od 8.00 do 18.00
Cena konsultacji 29 zł

Zaprenumeruj newsletter

Na podany adres wysłaliśmy wiadomość z linkiem aktywacyjnym.

Dziękujemy.

Ten adres email jest juz zapisany w naszej bazie, prosimy podać inny adres email.

Na ten adres email wysłaliśmy już wiadomość z linkiem aktywacyjnym, dziękujemy.

Wystąpił błąd, przepraszamy. Prosimy wypełnić formularz ponownie. W razie problemów prosimy o kontakt.

Jeżeli chcesz otrzymywać lokalne informacje zdrowotne podaj kod pocztowy

Nie, dziękuję.
Poradnik świadomego pacjenta