Co to jest guz szyi?
Guz szyi to nieprawidłowa wyczuwalna lub widoczna struktura w jej obrębie. Na szyi wyróżnia się trójkąty wyznaczone strukturami anatomicznymi, które ułatwiają określenie w jakiej okolicy zmiana jest zlokalizowana. Trójkąty te przedstawiono na rycinie.Czym jest spowodowany guz szyi?
Etiologia może być bardzo zróżnicowana: guzy mogą być wrodzone, mogą powstawać w następstwie stanu zapalnego albo być wynikiem procesu nowotworowego (tab. 1). U dzieci większość (90%) guzów szyi ma etiologię wrodzoną lub zapalną. Dotyczy to również chorych do 40. roku życia, chociaż z wiekiem zwiększa się prawdopodobieństwo zmian nowotworowych. Powyżej 40. roku życia, szczególnie u osób palących, guz na szyi wymaga przede wszystkim wykluczenia tła nowotworowego. Również u dzieci z litym, spoistym guzem, bez cech odczynu zapalnego, należy w pierwszym rzędzie wykluczyć etiologię nowotworową.
Jakich badań wymaga guz szyi?
Dokładny wywiad odnośnie do okoliczności pojawienia się guza i towarzyszących temu dolegliwości jest zasadniczy i często wystarczający do ustalenia rozpoznania (tab. 2 i 3). Jeżeli na tej podstawie można je ustalić, dalsza diagnostyka nie jest konieczna. W ten sposób rozpoznaje się, np. wrodzone torbiele, zapalenie węzłów chłonnych. W pozostałych przypadkach badanie ukierunkowuje dalsze postępowanie diagnostyczne.
Badanie USG pozwala np. na określenie charakteru guza (guz lity, torbiel lub guz zawierający przestrzenie płynowe) czy zmian w węzłach chłonnych (zmiany zapalne, nowotworowe, tworzenie się ropnia lub martwicy).
Tabela 1. Etiologia guzów szyi | |
---|---|
wrodzone | torbiele boczne szyi torbiele przewodu tarczowo-językowego – torbiel środkowa szyi torbiele skórzaste malformacje limfatyczne malformacje naczyniowe |
zapalne | zmiany zapalne węzłów chłonnych w przebiegu chorób wirusowych i bakteryjnych ropowice szyi i dna jamy ustnej zmieniona zapalnie ślinianka podżuchwowa choroba kociego pazura gruźlica węzłów chłonnych zapalenie węzłów chłonnych wywołane przez prątki atypowe promienica AIDS |
nowotworowe | nowotwory łagodne: tłuszczaki i kaszaki guzy wywodzące się z tkanki nerwowej – nerwiakowłókniak i nerwiak osłonkowy potworniaki nowotwory złośliwe: ziarnica złośliwa chłoniaki nieziarnicze powiększenie węzłów chłonnych w przebiegu białaczki neurofibrosarcoma lub złośliwy nerwiak osłonkowy neuroblastoma mięsaki przerzuty nowotworowe do węzłów chłonnych: u dzieci – rak nosogardła lub tarczycy u dorosłych – również rak krtani, części ustnej gardła, jamy ustnej, gardła dolnego |
Inne | fibromatoza szyi (kręcz szyi) torbiel zewnętrzna kieszonki krtaniowej żabka nurkująca wole tarczycy |
Tabela 2. Istotne dane z wywiadu |
---|
Wiek pacjenta (<6. mż. zwykle wrodzone lub nowotworowe, powyżej zwykle zapalne lub wrodzone, >40. rż. głównie nowotworowe ) |
Czas utrzymywania się guzów i zmiany ich wielkości w czasie (utrzymujące się bez zmian od miesięcy czy lat – wrodzone lub łagodne nowotwory, szybko rosnące – zapalne lub chłoniaki, zmieniające wielkość – zmienione węzły chłonne lub torbiele |
Okoliczności poprzedzające: infekcje, urazy, kontakt ze zwierzętami |
Obecność objawów przemawiających za zmianami zapalnymi (ból, zaczerwienienie skóry, gorączka) |
Inne dolegliwości – utrata masy ciała, nocne poty, powiększenie węzłów chłonnych w innych okolicach, trudności w połykaniu, duszność |
Tabela 3. Różnicowanie etiologii guza szyi w zależności od lokalizacji | ||
---|---|---|
Lokalizacja | Etiologia | Cechy charakterystyczne |
Trójkąty przednie szyi | ||
trójkąt podbródkowy | torbiel skórzasta | gładka, spoista wzdłuż linii połączeń elementów embriologicznych ew. chełbotanie |
zapalenie węzłów chłonnych | bolesne, związek ze zmianą zapalną jamy ustnej | |
ropowica dna jamy ustnej | znaczna bolesność, zaczerwienienie, obrzęk | |
trójkąt podżuchwowy | zapalenie węzłów chłonnych | związek ze zmianą zapalną w gardle lub jamie ustnej |
kamica lub zapalenie ślinianki podżuchwowej | dolegliwości bólowe i obrzęk nasilające się przy jedzeniu | |
ropowica szyi | ból, przymusowe ustawienie szyi, zaczerwienienie, gorączka | |
malformacja limfatyczna promienica choroba kociego pazura zakażenie prątkami atypowymi | niebolesne, często wielokomorowe,twardy naciek | |
trójkąt mięśniowy (okolica pośrodkowa) | torbiel przewodu tarczowo-językowego | kilkuletnie dzieci, połączenie z kością gnykową |
torbiel skórzasta | wyraźnie ograniczona, głęboko położona | |
potworniak | rzadkie, noworodki, ucisk na drogi oddechowe, dość spoisty, zawiera przestrzenie płynowe | |
guzy i wole tarczycy | ||
trójkąt tętnicy szyjnej | fibromatoza szyi (niemowlęcy guz mięśnia mostkowo-obojczykowo-sutkowego) | noworodki, niemowlęta, przymusowe ustawienie głowy |
torbiel boczna szyi | nastolatki, po infekcji gardła, dobrze ograniczona, na wysokości rozwidlenia żyły szyjnej | |
zapalenie węzłów chłonnych | w trakcie infekcji górnych dróg oddechowych | |
przerzuty nowotworowe | głównie dorośli, dzieci >10. rż. (rak nosogardła lub tarczycy) | |
guzy neurogenne łagodne i złośliwe neuroblastoma – lokalizacja szyjna | rzadkie, mogą być w przebiegu neurofibromatozy typu I, <3. roku życia, szybki wzrost | |
Trójkąty tylne szyi | ||
trójkąt potyliczny | węzły chłonne w przebiegu mononukleozy, różyczki itd. malformacja limfatyczna chłoniak nieziarniczy | |
przerzuty do węzłów chłonnych | rzadko | |
trójkąt nadobojczykowy | ziarnica złośliwa przerzuty nowotworu z okolic poniżej obojczyka | nastolatki, pakiety węzłów, głównie dorośli |
Przy guzach zlokalizowanych w okolicy nadobojczykowej konieczne jest badanie radiologiczne klatki piersiowej, ponieważ mogą one mieć charakter nowotworowy.
Diagnostyka laboratoryjna zależy od podejrzewanej przyczyny. Może to być morfologia, CRP (różnicowanie zmian zapalnych i nowotworowych), badanie serologiczne w kierunku mononukleozy lub cytomegalii, wymaz z gardła w kierunku paciorkowców (przy ostrych chorobach zapalnych), badanie serologiczne w kierunku toksoplazmozy, brucelozy czy choroby kociego pazura (przy przewlekłym powiększeniu węzłów chłonnych).
Tomografia komputerowa i/lub rezonans magnetyczny są konieczne w rozległych lub głęboko położonych zmianach (guzach nowotworowych, rozległych malformacjach naczyniowych i głęboko położonych zmianach ropnych). Badania te pozwalają na ocenę stopnia zajęcia sąsiadujących tkanek i stosunek do ważnych życiowo struktur szyi, szczególnie naczyń krwionośnych i nerwów.
Biopsja cienkoigłowa pod kontrolą USG jest często stosowana u chorych dorosłych, ale ma małe zastosowanie w diagnostyce nowotworów u dzieci. Uzyskany w ten sposób materiał może posłużyć do oceny cytologicznej lub bakteriologicznej.
Przy podejrzeniu nowotworów złośliwych konieczne jest chirurgiczne pobranie całego lub części węzła chłonnego do badania histopatologicznego.
Co należy zrobić w przypadku pojawienia się objawu?
Kiedy zmiana na szyi jest zlokalizowana w okolicy podżuchwowej i ma związek z istniejącym lub przebytym stanem zapalnym gardła lub jamy ustnej, lub występuje w przebiegu choroby zakaźnej, leczenie choroby podstawowej jest wystarczające. We wszystkich innych wskazana jest specjalistyczna diagnostyka.