Co to jest zgryz?

Pojęcie „zgryz” określa wzajemny kontakt powierzchni zębów przeciwstawnych łuków zębowych podczas pracy mięśni twarzy. Można więc powiedzieć, że zgryz to jednoczesne zwieranie się wszystkich zębów przednich i tylnych, jakie można zaobserwować np. podczas przełykania. Możliwości wzajemnego układu obu łuków zębowych podczas czynnego stanu mięśni mogą być prawidłowe lub nieprawidłowe.

Układ łuków zębowych zmienia się w czasie odpowiednio do rozwoju uzębienia. W kształtowaniu zgryzu można wyodrębnić kilka etapów.

W pierwszym okresie, określanym jako bezzębie niemowlęce, w miejscu przyszłych wyrostków zębodołowych znajdują się wały dziąsłowe. Mają kształt półkola. Podczas zamykania ust dolny stożkowaty wał dziąsłowy ustawia się na tylnej części górnego płaskiego wału. Taki wzajemny układ wałów dziąsłowych umożliwia czynność ssania.

W drugim półroczu okresu niemowlęcego wyrastają mleczne siekacze. Zgryz w tym okresie charakteryzuje głębokie zachodzenie zębów górnych na dolne; brzegi górnych zębów mogą dotykać szyjek zębowych.

Fot. 1. Zgryz w okresie uzębienia mlecznego. Widoczne szpary fizjologiczne między siekaczami w górnym i dolnym łuku zębowym Fot. 2. Okres uzębienia mieszanego. Pierwsza faza wymiany zębów mlecznych na stałeFot. 3. Zgryz w okresie uzębienia stałego

Właściwością trzeciego etapu w rozwoju zgryzu jest pełne uzębienie mleczne. Wyrośnięcie zębów trzonowych mlecznych powoduje, że zachodzenie zębów przednich stopniowo się zmniejsza, łuki zębowe mają zarys półkola, a zęby kontaktują w punktach stycznych lub są między nimi niewielkie szparki (diastemy fizjologiczne).

Cechy prawidłowego zgryzu w uzębieniu mlecznym są następujące:

• siekacze górne pokrywają dolne w 1/3 wysokości korony zębów,
• guzki kłów i zębów trzonowych zaklinowują się w przestrzeniach międzyzębowych lub międzyguzkowych zębów antagonistycznych,
• każdy ząb w dolnym lub górnym łuku zębowym spotyka się dwoma zębami antagonistycznymi (wyjątek stanowią siekacz środkowy dolny i drugi ząb trzonowy górny),
• tylne powierzchnie górnych i dolnych zębów drugich trzonowych tworzą linię prostą.

Następny etap rozwoju zgryzu właściwy dla okresu przedszkolnego cechują szpary między zębami przednimi, zwłaszcza górnymi. Jest to wyraz rozrostu szczęki na szerokość. Za mlecznymi zębami trzonowymi pojawiają się szerokie płaszczyzny, w których wyrosną pierwsze stałe zęby trzonowe. Spłyca się zachodzenie siekaczy górnych na dolne, a linia prosta za tylnymi powierzchniami drugich zębów trzonowych mlecznych załamuje się do przodu (fot. 1).

W wieku szkolnym można rozróżnić w rozwoju zgryzu okres uzębienia mieszanego, kiedy są w łuku zębowym stałe siekacze i pierwsze zęby trzonowe oraz mleczne kły i zęby trzonowe. Siekacze górne pokrywają siekacze dolne blisko szyjek zębowych, a zęby trzonowe są zazębione guzkami (fot. 2).

Po wymianie wszystkich zębów mlecznych kształtuje się zgryz stały, który charakteryzuje się zachodzeniem siekaczy górnych na 1/3 wysokości koron siekaczy dolnych, zęby boczne górne pokrywają policzkowe powierzchnie zębów dolnych, guzek policzkowy przedni zęba trzonowego górnego zaklinowuje się w przestrzeni między guzkami zęba dolnego, a podczas zwarcia zębów każdy ząb styka się z dwoma zębami antagonistycznymi z wyjątkiem dolnego środkowego siekacza i ostatniego zęba trzonowego w górnym łuku zębowym. Po wyrośnięciu stałych zębów drugich trzonowych zgryz nie ulega zmianie (fot. 3).