×
COVID-19: wiarygodne źródło wiedzy

Pielęgnacja skóry noworodka, kąpiel noworodka i niemowlęcia

prof. dr hab. med. Magdalena Czarnecka-Operacz,
Ośrodek Diagnostyki Chorób Alergicznych, Katedra i Klinika Dermatologii, UM w Poznaniu
Aktualizacja: lek. Piotr Kudłacz

Ze względu na swoją specyfikę, pielęgnacja skóry noworodka i niemowlęcia wymaga specjalnej uwagi. Pamiętaj, że niewłaściwy ubiór, stosowanie kosmetyków przeznaczonych dla osób dorosłych czy zbyt częsta kąpiel noworodka mogą prowadzić, m.in. do podrażnienia czy wysuszenia skóry noworodka, a także do powstania kontaktowych reakcji alergicznych


Fot. pixabay.com

Czym różni się skóra noworodka od skóry osób dorosłych?

Skóra niemowlęcia i małego dziecka nie jest w pełni dojrzała i pod wieloma względami różni się od skóry osób dorosłych, a zaczyna ją przypominać dopiero po ukończeniu 2.-3. roku życia:

  • u donoszonego noworodka naskórek jest tylko trochę cieńszy i nieco bardziej delikatny niż u osoby dorosłej
  • skóra noworodka ma mniej kwaśny odczyn, a wartość typową dla dorosłego (pH 5,4—5,9) osiąga po ukończeniu kilku tygodni życia
  • jest mniej elastyczna i jaśniejsza - słabiej produkuje barwnik, dlatego jest bardziej wrażliwa na światło słoneczne (zobacz: Spacery, podróże i wizyty)
  • w skórze noworodków i niemowląt znajduje się znacznie mniej niż u dorosłych gruczołów potowych o znacznie gorszej czynności, dlatego dzieci w tym wieku gorzej adaptują się do wysokiej temperatury i są bardziej podatne na przegrzanie
  • wzrost i wypadanie włosów noworodka oraz młodego niemowlęcia są zsynchronizowane, dlatego dużo włosów wypada jednocześnie, stanowią przyczynę przejściowego „łysienia” niemowlaka w wieku kilku tygodni
  • stosunek powierzchni skóry do masy ciała dziecka jest znacznie większy niż u dorosłego, dlatego małe dzieci tracą w wyniku parowania przez skórę znacznie większą część wody ustrojowej niż dorośli, są narażone na zwiększone pochłanianie ciepła (przegrzanie) i jego utratę (wychłodzenie) oraz zwiększone wchłanianie substancji kontaktujących się ze skórą (leki, substancje chemiczne)

Skóra noworodków, niemowląt oraz małych dzieci wymaga szczególnie troskliwej pielęgnacji za pomocą odpowiednich środków kosmetycznych.

Jak pielęgnować skórę głowy noworodka?

W okresie niemowlęcym i w 2. roku życia dziecko zazwyczaj ma jeszcze niewiele włosów, a nawet może nie mieć ich wcale. Nie trzeba więc stosować szamponu, a głowę wystarczy umyć mydłem lub płynem używanym do kąpieli dziecka. Jeśli głowa się szczególnie nie brudzi (np. w wyniku ulewania pokarmu lub wymiotów) ani nie poci, włosy wystarczy myć raz lub dwa razy w tygodniu.

Te same zasady obowiązują przy obfitszym owłosieniu, które zdarza się u niektórych noworodków.

Najczęstsze błędy w pielęgnacji skóry noworodka

  • Niewłaściwy ubiór dziecka:
  • - syntetyczne, nieprzewiewne tkaniny wzmagające potliwość skóry
    – tkaniny wełniane mechanicznie drażniące skórę
    – metalowe zapinki w ubrankach (np. śpioszkach) powodujące kontaktowe reakcje alergiczne
    – za ciasne śpioszki (zbyt krótkie, wąskie itp.).
  • Zbyt wysoka temperatura otoczenia, która powoduje przegrzanie organizmu.
  • Używanie kosmetyków przeznaczonych dla osób dorosłych, które drażnią skórę dziecka.
  • Zbyt częste (częściej niż raz na dobę) kąpiele - mogą wysuszać skórę.
  • Preparaty zawierające środki antyseptyczne (przeciwbakteryjne), stosowane do pielęgnacji zdrowej skóry dziecka, mogą wywoływać reakcje kontaktowe o charakterze podrażnienia lub alergiczne.

Kąpiel noworodka – przydatne wskazówki

Jak często kąpać noworodka?

Kąp dziecko kilka razy w tygodniu, a najlepiej codziennie.

W pierwszych kilku miesiącach życia niemowlęcia codzienna kąpiel nie jest jednak bezwzględnie konieczna, pod warunkiem, że podczas każdej zmiany pieluszki dokładnie przemywasz skórę w tej okolicy, najbardziej narażoną na zabrudzenie i podrażnienie. O codzienną kąpiel należy zadbać, gdy dziecko nauczy się samodzielnie przemieszczać i jeść (oblewa się i brudzi) oraz w upalne dni (bardziej się poci).

Pielęgnacja skóry noworodka podczas kąpieli

Pamiętaj, aby skórę niemowlęcia myć delikatnymi mydłami (kostkami myjącymi) lub płynami do kąpieli przeznaczonymi specjalnie dla niemowląt – mydła i płyny dla dorosłych mogą podrażniać skórę (substancje zapachowe, konserwanty) i zaburzać czynność ochronnej bariery naskórka (inny odczyn kosmetyków dla dorosłych).

Nie używaj myjek, których nie możesz wyprać lub wygotować. Myjka wcale nie jest konieczna, aby dokładnie umyć niemowlę.

W czym kąpać noworodka?

Noworodki i niemowlęta najwygodniej kąpać w wanience. Nie trzeba jednak nalewać do niej zbyt dużo wody – powinna przykrywać dziecko do połowy (fot 1.). Wanienkę ustaw w dogodnym miejscu na stabilnym podłożu, tak aby się nie wywróciła podczas kąpieli.

kąpiel noworodka w wanience
Fot. 1. Sposób podtrzymywania niemowlęcia podczas kąpieli w wanience. Woda powinna przykrywać dziecko tylko do połowy

Specjalne wkładki z gąbki do wanienki zabezpieczają malucha przed ślizganiem się w wanience. Pamiętaj jednak, aby je okresowo zmieniać.

Jeżeli nie masz wprawy, początkowo możesz myć noworodka zwilżonym miękkim ręcznikiem, ewentualnie namydlić skórę dziecka na przewijaku (lub na innym sprzęcie, na którym możesz bezpiecznie położyć malucha; fot. 2), a następnie spłukać mydło w wanience.

Mycie noworodka na przewijaku
Fot. 2. Mycie noworodka na przewijaku

Niekiedy nie zaleca się kąpania noworodka w wanience przed odpadnięciem pępowiny, jeżeli jednak pępek goi się prawidłowo, jego zamoczenie nie jest groźne – i tak go zaraz osuszysz, a jeśli w wanience nie ma zbyt dużo wody, nie jest on zanurzony.

Kąpiel ma być przyjemnością. Nie wkładaj na siłę do wanienki dziecka, które boi się wody. W takiej sytuacji myj je przez jakiś czas wilgotnym ręcznikiem i stopniowo oswajaj z wodą.

Jak trzymać noworodka podczas kąpieli?

Kiedy już włożysz dziecko do wanienki, podtrzymuj mu ręką plecy, barki i głowę, utrzymując górną część ciała nieco wyżej. Uchwyć palcami bark dziecka, co zabezpieczy go przed wyślizgnięciem się (fot. 1). Drugą ręką możesz myć i opłukiwać malucha. Możesz też głębiej zanurzyć dziecko, ale zawsze podtrzymuj jego główkę, utrzymując ją nad powierzchnią wody (fot. 3).

Sposób podtrzymywania główki niemowlęcia podczas kąpieli w wanience
Fot. 3. Sposób podtrzymywania główki niemowlęcia podczas kąpieli w wanience

Kąpiel noworodka – jaka temperatura wody?

Kąp dziecko w wodzie o temperaturze 33-34°C, która jest neutralna dla niemowlęcia. Jeżeli nie masz termometru, zanurz w wodzie przedramię lub łokieć – gdy nie odczuwasz chłodu ani wyraźnego ciepła, temperatura wody jest odpowiednia.

Zadbaj o odpowiednią temperaturę pomieszczenia, w którym kąpiesz dziecko – im młodsze dziecko i im mniej waży, tym szybciej się wychładza i będzie mu zimno, zwłaszcza gdy skóra jest mokra (woda szybko paruje, odbierając ciepło). Jeżeli nie wiesz, dlaczego dziecko płacze, spróbuj najpierw podnieść temperaturę w „pomieszczeniu kąpielowym”.

Kąpiel noworodka – po pierwsze bezpieczeństwo

Dopóki nie nabierzesz wprawy w kąpaniu swojego dziecka, unikaj stosowania płynów do kąpieli z oliwką – skóra staje się wtedy bardzo śliska i dziecko może się wyśliznąć podczas wkładania do wanienki lub wyjmowania z niej.

Nigdy, nawet na krótką chwilę, nie zostawiaj małego dziecka samego w wodzie!

Nawet chwila nieuwagi może spowodować, że taka beztroska skończy się tragicznie. Dziecko wpadnie twarzą do wody, zachłyśnie się i może dojść do odruchowego zatrzymania oddechu.

Kąpiel starszego niemowlęcia, które już samo stabilnie siedzi, oraz dziecka w 2. roku życia nie stwarza już tylu problemów. W tym wieku stanowi również dobrą okazję do zabawy w wodzie – dzieci uwielbiają chlapać wodą lub przelewać ją do kubeczków. Dziecko można też kąpać w normalnej wannie.

Kąpieli noworodka – postępowanie po kąpieli

Zawsze miej pod ręką wszystkie przybory, przede wszystkim ręcznik.

Po wyjęciu dziecka z wanienki otul je dokładnie miękkim ręcznikiem, żeby mu było ciepło, i dobrze je osusz (fot. 4).

Wycieranie noworodka po kąpieli
Fot. 4. Otulenie i osuszenie dziecka po kąpieli

Pielęgnacja skóry noworodka i niemowlęcia po kąpieli

Skóra małego dziecka cechuje się skłonnością do podrażnień i przesuszenia. Gdy skóra noworodka jest gładka i nieprzesuszona, nie ma potrzeby rutynowego stosowania środków pielęgnacyjnych po kąpieli. W przypadku przesuszonej skóry stosuje się przede wszystkim emolienty poprawiające nawilżenie i natłuszczenie skóry. Natłuszczające działanie mają ponadto oliwki dla niemowląt oraz oleje mineralne. W doborze preparatu do pielęgnacji należy kierować się wiekiem, od którego dany preparat można stosować oraz składem kosmetyku. Preferowane są produkty przeznaczone do stosowania od pierwszych dni życia, bezzapachowe i pozbawione konserwantów. Przed spacerem w słoneczny dzień, 20–30 minut przed wyjściem, należy pamiętać o pokryciu odsłoniętej skóry dziecka kremem z filtrem (optymalnie SPF 50), w przypadku zimowych dni potrzebne będzie zastosowanie preparatu chroniącego przed mrozem.

Polecamy: Jak chronić dziecko przed słońcem

Szczególnej uwagi wymaga skóra okolicy pieluszkowej z uwagi na stałe narażenie na kontakt z moczem i kałem, które działają drażniąco na skórę, prowadząc do powstania tzw. odparzeń. Należy pamiętać o regularnej higienie tej okolicy, w tym celu można stosować jednorazowe chusteczki przeznaczone dla niemowląt, a po oczyszczeniu okolicy pieluszkowej – na skórę okolicy pieluszkowej krem pielęgnacyjny.

Polecamy: W jaki sposób należy pielęgnować skórę okolicy pieluszkowej

21.12.2023
Zobacz także
  • Zmiany skórne w okolicy pieluszkowej
  • Czym najlepiej pielęgnować skórę niemowlęcia?
  • Jak pielęgnować pępek noworodka?
  • Higiena uszu, noska i paznokci
  • W jaki sposób należy pielęgnować skórę okolicy pieluszkowej
Wybrane treści dla Ciebie
  • Czy można przyjmować antybiotyk podczas karmienia piersią?
  • Krwawienia śródczaszkowe u noworodków
  • Wskaźniki skutecznego karmienia piersią (WSK)
  • Utrwalona cukrzyca noworodkowa
  • Jak prawidłowo przystawić dziecko do piersi?
  • Karmienie piersią bliźniąt i wieloraczków
  • Karmienie piersią w sytuacjach szczególnych
  • Bezdechy u noworodków
  • Hemochromatoza noworodkowa
  • Oksytocyna – hormon odpowiedzialny za instynkt macierzyński i wypływ pokarmu z piersi
Doradca Medyczny
  • Czy mój problem wymaga pilnej interwencji lekarskiej?
  • Czy i kiedy powinienem zgłosić się do lekarza?
  • Dokąd mam się udać?
+48

w dni powszednie od 8.00 do 18.00
Cena konsultacji 29 zł

Zaprenumeruj newsletter

Na podany adres wysłaliśmy wiadomość z linkiem aktywacyjnym.

Dziękujemy.

Ten adres email jest juz zapisany w naszej bazie, prosimy podać inny adres email.

Na ten adres email wysłaliśmy już wiadomość z linkiem aktywacyjnym, dziękujemy.

Wystąpił błąd, przepraszamy. Prosimy wypełnić formularz ponownie. W razie problemów prosimy o kontakt.

Jeżeli chcesz otrzymywać lokalne informacje zdrowotne podaj kod pocztowy

Nie, dziękuję.
Poradnik świadomego pacjenta