Większość zdrowych dzieci wydaje pierwsze dźwięki – głośny płacz – już w ciągu kilku minut po urodzeniu wraz z pierwszymi oddechami. Świadczy to o prawidłowym rozwoju narządu mowy, układu nerwowego oraz prawidłowym stanie przytomności.
Niektóre „leniuszki” nie płaczą, mimo że są zdrowe. Nie musisz się niepokoić, że dziecko nie wydało dźwięku, jeśli lekarz lub położna twierdzą, że stan dziecka jest dobry.
W pierwszych miesiącach życia niemowlę uczy się posługiwania aparatem mowy. Rozwój mowy jest nierozłącznie związany z prawidłowym słuchem, choć jego pewne wczesne etapy (np. głużenie) mogą wystąpić nawet u dzieci niesłyszących.
Prawidłowy słuch oraz stymulujące kontakty społeczne (częsta „rozmowa” z dzieckiem, mówienie do niego, zabawa itp.) to nieodzowny warunek sprawnego rozwoju mowy, ponieważ dziecko do rozwoju potrzebuje wzorców, które może naśladować.
Etapy rozwoju mowy
Rozwój mowy w 1. roku życia dziecka
W 1. roku życia dziecka podstawowymi formami wypowiedzi są krzyk i płacz (jest to tzw. okres melodii, sygnału, apelu). W okresie tym pojawiają się kolejno:
- głużenie, czyli gruchanie - np. gli, tli, kii, gla, bli, ebw... (2.—3. mż.),
- gaworzenie - polega na wymawianiu zespołów sylab niemających jeszcze określonego znaczenia, np. ma-ma, ba-ba, ta-ta, la-la (6.—12. mż.),
- około 9. miesiąca następuje faza naśladowania i powtarzania dźwięków (tzw. echolalii),
- pod koniec 1. roku życia dziecko powtarza pierwsze słowa ze zrozumieniem (wskazywanie odpowiednich osób, czynności, przedmiotów), np. mama, tata, baba, da, pa
Rozwój mowy w 2. roku życia dziecka
2. rok życia (12.—24. mż.) to tzw. okres wyrazu:
- dziecko opanowało już samogłoski o, u, a, e, y i wymawia większość spółgłosek p, b, m, t, d, n, l, k, ś, ć, dź
- zaczyna wypowiadać pojedyncze wyrazy, wyrazy-zdania czy pseudozdania
- charakterystyczne dla tego okresu jest wymawianie tylko pierwszej sylaby lub końcówki wyrazu, np.: ne (nie), da (daj), ampa (lampa), mi (miś), tota (ciocia), baba ała (babcia dała), buti es (buty są)
Rozwój mowy w 3. roku życia dziecka
3. rok życia to tzw. okres zdania:
- dziecko zaczyna używać pozostałych głosek
- zasób słów sięga zwykle 800—1500 wyrazów i obejmuje różne części mowy
- widać ogromny postęp w rozwoju mowy, pośród form wypowiedzi dominują wypowiedzenia dwuczłonowe, zdania z podmiotem i orzeczeniem, zdania pytające, oznajmujące, rozkazujące i wykrzyknikowe
- brzmienie wielu znaków nie jest jeszcze prawidłowe, ale nie powinno to wzbudzać niepokoju rodziców – usłyszysz na przykład: tlofe (trochę), duźa (duża), siupka (zupka), bitki (brzydki), liba (ryba), sina (maszyna), tata-banzie-jadła (tata będzie jadł), ja-nie-mam-sianki (nie mam sukienki)...
Częste rozmowy, opowiadanie i czytanie bajek wzbogacają słownictwo dziecka, doskonalą proces myślenia i uczą prawidłowych zasad gramatycznych.
Opóźniony rozwój mowy charakteryzuje późniejsze pojawienie się gaworzenia, pierwszych słów, ubogi zasób słownictwa, opóźnienie w zakresie gramatycznej budowy zdań, artykulacji głosek itp.
Zapamiętaj
Dużo mów do swojego dziecka i rozmawiaj z nim, aby stymulować rozwój jego mowy. Nie używaj zdrobnień i nie zniekształcaj wyrazów. Dziecko uczy się przez naśladowanie. Gdy Twój maluch zacznie wykazywać zainteresowanie bajkami, czytaj mu codziennie książki odpowiednie do jego wieku.Rozwój mowy w pytaniach i odpowiedziach
Przedszkolak, który bardzo mało mówi »Oglądanie bajek w telewizji przez małe dziecko »
Opóźniony rozwój mowy u 2,5-latka - czy to autyzm? »
Postępowanie w urazach głowy u dzieci »
Artykuł pochodzi z przewodnika dla rodziców Pierwsze 2 lata życia dziecka wydanego przez Medycynę Praktyczną, Kraków 2012
