Prawidłowy słuch to podstawowy warunek rozwoju mowy, sprawnego jej przyswajania oraz funkcjonowania w społeczeństwie. Jest to także istotny warunek prawidłowego ogólnego rozwoju małego dziecka, zwłaszcza w pierwszych 2 latach życia.
Słuch jest rozwinięty już w chwili urodzenia dziecka, a donoszony noworodek reaguje na głośne bodźce dźwiękowe (np. krzyk, hałas wywołany upadkiem przedmiotu, klaśnięcie). O tym, że noworodek lub niemowlę słyszy już w pierwszych miesiącach życia, świadczy pojawienie się w odpowiedzi na głośny bodziec dźwiękowy jednej lub kilku z poniższych reakcji:
- zamknięcie lub zaciśnięcie powiek (tzw. odruch uszno-powiekowy)
- odruch Moro (tzw. odruch przestrachu i obejmowania, zobacz: Odruchy wczesnego okresu niemowlęcego)
- przerwanie ssania
- odwracanie oczu i głowy w kierunku źródła dźwięku
- pogłębianie oddechu i budzenie się z płytkiego snu.
Od 4.—6. miesiąca życia dziecko reaguje na głos mamy i taty, a pomiędzy 7. a 10. miesiącem powinno odpowiadać na bodźce akustyczne (nawoływanie, a nawet ciche szmery), odwracając głowę lub patrząc w kierunku źródła dźwięku. Taką reakcję wywołają również wprawiane w ruch grzechotki, uderzenie szklanki łyżeczką, darcie papieru czy szum strumienia wody z kranu. Po ukończeniu 10. miesiąca życia dziecko powinno reagować na ciche wołanie po imieniu z odległości 1,5—3 m.
Kiedy szczególnie podejrzewać uszkodzenie słuchu u noworodka i niemowlęcia?
Sytuacje i czynniki mające szkodliwy wpływ na rozwój narządu słuchu w czasie ciąży lub w pierwszym okresie życia dziecka zwiększają ryzyko uszkodzenia słuchu.
Należą do nich:
- niedosłuch lub głuchota najbliższych krewnych (rodzice, rodzeństwo) – niedosłuch u noworodków i niemowląt najczęściej ma tło dziedziczne
- niektóre choroby zakaźne matki w czasie ciąży (np. kiła, różyczka, cytomegalia, toksoplazmoza) lub zażywanie przez nią leków uszkadzających słuch (niektóre antybiotyki, leki moczopędne), a także alkoholizm matki
- wady wrodzone ucha lub twarzoczaszki u dziecka
- komplikacje podczas porodu pogarszające stan noworodka, co odzwierciedla mała liczba punktów w skali Apgar (0—3 w 5. minucie i 0—6 w 10. minucie życia)
- wcześniactwo i mała urodzeniowa masa ciała (<1500 g)
- poważne zaburzenia oddychania (wymagające wentylacji mechanicznej przez ponad 10 dni) lub niewydolność serca w okresie noworodkowym
- ciężka żółtaczka wymagająca wymiennej transfuzji krwi
- stosowanie u dziecka leków uszkadzających narząd słuchu (niektóre antybiotyki, leki moczopędne),
- zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych.
Ważne
Jeżeli masz wrażenie, że Twój maluch źle słyszy, skontaktuj się z lekarzem. W razie wątpliwości skieruje on dziecko do laryngologa, który zdecyduje o potrzebie wykonania specjalistycznego badania słuchu.Czy mam poprosić o badanie słuchu u mojego dziecka?
Podczas każdej proflaktycznej wizyty lekarskiej zaplanowanej w pierwszych 2 latach życia dziecka lekarz powinien ocenić między innymi słuch Twojego malucha. W razie wątpliwości lekarz może skierować dziecko do laryngologa lub poradni audiologicznej na specjalistyczną ocenę słuchu.
Rozpoznanie niedosłuchu w pierwszych kilku miesiącach życia nie jest jednak łatwym zadaniem, zwłaszcza że dzieci te głużą podobnie jak normalnie słyszące niemowlęta. Z tego powodu w Polsce obiektywne badanie słuchu specjalnym aparatem wykonuje się u wszystkich noworodków jeszcze przed wypisaniem po porodzie do domu. Program ten powinien umożliwić zidentyfikowanie większości dzieci z wrodzonym niedosłuchem.
Zapamiętaj
- Potwierdzeniem wykonania badania słuchu u Twojego dziecka jest naklejka wklejona do książeczki zdrowia, na której zapisuje się wynik badania.
- Jeżeli wynik jest prawidłowy, dziecko słyszy i dalsze badania nie są konieczne.
- Jeżeli wynik jest nieprawidłowy, istnieje ryzyko uszkodzenia słuchu (nie jest to jednak jeszcze pewne) – w ciągu pierwszych 3 miesięcy życia musisz się zgłosić z dzieckiem do poradni badania słuchu (audiologicznej), gdzie przeprowadza się drugie, weryfikujące badanie.
- Jeżeli wynik badania weryfikującego jest prawidłowy, nie trzeba wykonywać kolejnych badań – dziecko słyszy.
- Gdy wynik badania weryfikującego jest nieprawidłowy, lekarz powinien wyznaczyć termin badania dokładniejszą metodą, które wykonuje się najczęściej we śnie (tzw. ABR) – jego wynik ostatecznie rozstrzyga o rozpoznaniu niedosłuchu.
W przypadku występowania sytuacji i czynników zwiększających ryzyko niedosłuchu (p. wyżej) lekarz z oddziału noworodkowego powinien skierować Twoje dziecko na dodatkowe badanie w specjalistycznej poradni audiologicznej – zapytaj go o to.
Najpoważniejszą konsekwencję niedosłuchu stanowi opóźnienie rozwoju mowy. Wrodzone lub okołoporodowe uszkodzenie słuchu należy wykryć w ciągu pierwszych 3 miesięcy życia dziecka, a do 6. miesiąca dziecko niedosłyszące powinno otrzymać aparat słuchowy i rozpocząć intensywną rehabilitację. Takie wczesne po stępowanie zwiększa szansę na powodzenie leczenia i ogranicza wpływ wady na rozwój dziecka.
Słuch dziecka w pytaniach i odpowiedziach
Usuwanie woskowiny u dziecka »Przedszkolak, który bardzo mało mówi »
Oglądanie bajek w telewizji przez małe dziecko »
Opóźniony rozwój mowy u 2,5-latka - czy to autyzm? »
Elektryczny nawilżacz powietrza - czy nie jest szkodliwy dla słuchu? »
Artykuł pochodzi z przewodnika dla rodziców Pierwsze 2 lata życia dziecka wydanego przez Medycynę Praktyczną, Kraków 2012