×
COVID-19: wiarygodne źródło wiedzy

Profilaktyczne wizyty u lekarza

prof. dr hab. med. Anna Dobrzańska
Klinika Patologii i Intensywnej Terapii Noworodka Instytutu „Pomnika-Centrum Zdrowia Dziecka” w Warszawie

Kiedy i w jakim celu zgłaszać się z dzieckiem do lekarza?

W ciągu pierwszych 2 lat życia dziecka wizyty u lekarza są dosyć częste. Generalnie – nie tylko w tym okresie – rodzice zgłaszają się do przychodni:

  • na planowe wizyty profilaktyczne – w celu nadzorowania prawidłowego rozwoju dziecka, omówienia zasad jego żywienia oraz realizacji profilaktyki zdrowotnej (np. szczepień ochronnych);
  • w nagłych przypadkach – w razie zachorowania dziecka lub wystąpienia niepokojących objawów.

Harmonogram planowych wizyt w poradni dziecka zdrowego (profilaktycznych) precyzyjnie ustala Minister Zdrowia w rozporządzeniu w sprawie zakresu świadczeń opieki zdrowotnej (w tym badań przesiewowych) oraz terminów ich wypełniania. Dokument ten określa terminy wykonania zadań przez lekarza i ich zakres. Lekarze często nieznacznie modyfikują ten harmonogram zadań, dopasowując go do kalendarza szczepień ochronnych.

Jeżeli u dziecka występują jakiekolwiek objawy budzące Twój niepokój, skontaktuj się z lekarzem, który z pewnością dokładnie je oceni i odpowiednio zinterpretuje.

Wybór lekarza

Lekarza, który będzie sprawował opiekę medyczną nad Twoją pociechą, wybierz jeszcze przed urodzeniem dziecka. Podstawową opiekę pediatryczną zapewnia tzw. lekarz pierwszego kontaktu – pediatra lub lekarz rodzinny. Wybierając lekarza, kieruj się nie tylko jego kompetencjami, ale także sumiennością oraz umiejętnością nawiązywania kontaktu z rodzicami i z samym dzieckiem.

Staraj się, aby opiekę nad dzieckiem sprawował jeden lekarz, do którego masz zaufanie i do którego przyzwyczaił się Twój maluch.

Na każdą wizytę u lekarza zabieraj ze sobą książeczkę zdrowia dziecka.

Brak stałego lekarza i korzystanie z pomocy różnych specjalistów dostępnych w danej chwili zaburza ciągłość i systematyczność opieki oraz nie zapewnia poczucia bezpieczeństwa zarówno dziecku, które przyzwyczaja się do swojego doktora, jak i rodzicom. Lekarz, który zna dziecko i dłuższy czas obserwuje jego rozwój, potrafi trafniej zinterpretować różne objawy – szybciej dostrzeże ewentualne nieprawidłowości, a nie zaniepokoi się charakterystycznymi dla Twojego dziecka reakcjami. Wie także, jakie leki czy szczepienia toleruje Twój maluch, a których nie powinien otrzymywać. Ma również wgląd w pełną dokumentację medyczną dziecka, a tylko niektóre z tych informacji można odnotować w książeczce zdrowia dziecka.

Pierwszą wizytę po powrocie z dzieckiem do domu zwykle odbywa położna środowiskowa, która ma stały kontakt z lekarzem. Pełne badanie lekarskie noworodka należy zaplanować na 1.–2. tydzień życia.

Zadania lekarza pierwszego kontaktu

Wizyty planowe u lekarza pierwszego kontaktu mają charakter profilaktyczny, a ich celem jest:

  • nadzór nad prawidłowym rozwojem dziecka w tym niezwykle newralgicznym okresie jego życia oraz zapobieganie chorobom, które mogą ten rozwój zakłócić;
  • systematyczne zbieranie wywiadu oraz przeprowadzenie badania lekarskiego, co pozwala na wczesne wykrycie początkowo subtelnych objawów zaburzeń rozwoju i chorób dziecka oraz szybkie rozpoczęcie ich leczenia, tak aby miały one jak najmniejszy negatywny wpływ na rozwój Twojej pociechy;
  • realizacja szczepień ochronnych, które stanowią najskuteczniejszy sposób zapobiegania zachorowaniom na poważne choroby zakaźne;
  • ustalanie optymalnych dla wieku i sytuacji zasad karmienia dziecka oraz właściwej diety matki karmiącej (zobacz: Jak się odżywiać w czasie karmienia piersią?);
  • określenie zasad pielęgnacji oraz zabawy z dzieckiem, tak aby zapewnić mu harmonijny i właściwy rozwój psychiczny oraz fizyczny (bardzo ważne jest budowanie właściwej relacji pomiędzy rodzicami a dzieckiem oraz pomiędzy rodzeństwem, a dużą rolę w tej kwestii może odegrać właśnie lekarz pierwszego kontaktu).

Drugim ważnym zadaniem lekarza pierwszego kontaktu jest rozpoznawanie i leczenie chorób w razie nagłego zachorowania dziecka. Udając się do lekarza, pamiętaj, że nie zawsze będzie on mógł od razu ustalić jednoznaczne rozpoznanie. Małe dziecko nie jest w stanie opisać swoich objawów, dlatego lekarz porusza się nieco „po omacku”.

Z zasady każda wizyta u lekarza, niezależnie od jej przyczyny, powinna obejmować:

  • ocenę rozwoju fizycznego – pomiar masy ciała (wagi) i długości ciała (wysokości), a okresowo także obwodu głowy;
  • ocenę rozwoju psychoruchowego – tzw. kamienie milowe rozwoju;
  • pełne, szczegółowe badanie lekarskie.

Jeżeli wizyty są częste (np. co tydzień), pełna ocena rozwoju na każdej z nich nie jest konieczna, bo dziecko nie rozwija się aż tak szybko. Prawidłowy rozwój fizyczny i psychoruchowy dziecka jest jednym z najłatwiej obserwowanych wskaźników dobrego stanu jego zdrowia. Poproś, aby lekarz zaznaczał wyniki pomiarów na siatce centylowej, a wszystkie obserwacje notował w odpowiednich rubrykach i tabelkach zamieszczonych w książeczce zdrowia dziecka. Pamiętaj, aby zabierać ją na każdą wizytę u lekarza.

Harmonogram wizyt u lekarza – pierwsze 12 miesięcy

Pierwsza wizyta (2. tydzień życia)

Jeżeli dziecko zostanie objęte opieką położnej środowiskowej, na pierwszą wizytę lekarską powinnaś się wybrać do ukończenia 2. tygodnia życia. W przeciwnym razie pierwszą wizytę zaplanuj jak najwcześniej, tzn. tuż po wypisaniu dziecka z oddziału noworodkowego, najlepiej w domu.

Przygotuj się do tego, że pierwsza wizyta będzie długa. Lekarz musi stworzyć dokumentację, na podstawie której będzie śledzić rozwój dziecka i jego stan zdrowia. Wiąże się to z zebraniem bardzo szczegółowego wywiadu oraz przeprowadzeniem dokładnego badania. W trakcie pierwszej wizyty zapewne będziesz miała do lekarza wiele pytań, zwłaszcza jeśli jest to Twoje pierwsze dziecko. Zapisz je na kartce – to usprawni przebieg wizyty. Większość z nich dotyczyć będzie karmienia dziecka, pielęgnacji, warunków w mieszkaniu, zachowania dziecka, rytmu wypróżnień i snu – wiele odpowiedzi i pomocnych informacji znajdziesz w tym poradniku, o inne zapytaj lekarza. Listę pytań do lekarza staraj się przygotowywać przed każdą wizytą – dzięki temu o niczym ważnym nie zapomnisz.

Lekarz powinien z Tobą porozmawiać o karmieniu piersią i sprawdzić, jak sobie z tym radzisz. Jeżeli palisz papierosy, poproś go o pomoc w uwolnieniu się od nałogu – są na to skuteczne sposoby, które ułatwią Ci osiągnięcie celu.

Oprócz ogólnego badania w 1. miesiącu życia dziecka lekarz powinien ocenić charakter i nasilenie żółtaczki (u większości noworodków w 1. tygodniu życia jest ona normalnym zjawiskiem) oraz zbadać stawy biodrowe. To ostatnie badanie należy wykonywać w trakcie każdej planowej wizyty w ciągu 1. roku życia. Pierwszy raz badanie to należy wykonać jeszcze na oddziale noworodkowym, a jego wynik zapisać w książeczce zdrowia dziecka (sprawdź przed wypisaniem Twojego malucha z oddziału noworodkowego, czy lekarz uzupełnił książeczkę). W zależności od wyników tego badania lekarz może skierować Twoje dziecko na USG stawów biodrowych. Niekiedy zleca je także dzieciom zdrowym, zwłaszcza jeśli u najbliższych krewnych występowała rozwojowa dysplazja i zwichnięcie stawów biodrowych, oraz noworodkom po porodzie pośladkowym (szczególnie dziewczynkom).

Druga wizyta (2. miesiąc życia)

Druga wizyta w trybie planowym, jeżeli lekarz i rodzice nie widzą potrzeby wcześniejszej konsultacji lekarskiej, jest wyznaczona w 2. miesiącu życia (6.–8. tydzień), ponieważ w tym czasie wypada termin kolejnego szczepienia. Jak podczas każdej wizyty, lekarz mierzy i waży dziecko oraz przeprowadza pełne badanie lekarskie. Dodatkowo powinien zapytać rodziców o stan zdrowia dziecka, aby ustalić, czy nie ma przeciwwskazań do szczepienia (zobacz: Szczepienia - niepożądane reakcje i przeciwwskazania). Zapytaj o to swojego lekarza.

Trzecia wizyta (3.–4. miesiąc życia)

Trzecia wizyta profilaktyczna powinna mieć miejsce po około 6 tygodniach od poprzedniej (w 3.–4. mż.). Obowiązuje wtedy rutynowa ocena lekarska dziecka (jak opisano powyżej) oraz wykonanie kolejnych szczepień ochronnych. Obowiązkowo przed każdym szczepieniem lekarz powinien zapytać o stan zdrowia dziecka i tolerancję poprzedniego szczepienia, aby ustalić, czy nie ma do nich przeciwwskazań.

W trakcie tej wizyty warto omówić sposób wprowadzania posiłków uzupełniających dla dzieci karmionych sztucznie. Dzieci karmione wyłącznie piersią nie wymagają jeszcze rozszerzania diety.

Czwarta wizyta (5.–6. miesiąc życia)

Czwarta wizyta odbywa się planowo po upływie kolejnych 6 tygodni (w 5.–6. mż.). Dziecko otrzymuje wtedy kolejne szczepionki. Jest to również właściwy moment na omówienie sposobu rozszerzenia diety dzieci karmionych wyłącznie piersią (co ma miejsce zwykle po ukończeniu 6. mż.).

Piąta wizyta (7. miesiąc życia)

Piąta wizyta w 7. miesiącu życia kończy okres bardzo intensywnych szczepień w 1. roku życia. W trakcie tej wizyty niewątpliwie zechcesz poruszyć temat wprowadzania kolejnych posiłków uzupełniających. Tempo rozwoju fizycznego dziecka nieco zwalnia, natomiast znacznie zwiększa się ruchliwość malucha i zainteresowanie otoczeniem, dlatego niezwykle ważna jest ocena tzw. kamieni milowych rozwoju i omówienie zasad zapobiegania urazom.

Nie zapomnij także o wizycie u stomatologa, który powinien objąć dziecko opieką już w momencie wyrżnięcia się pierwszych ząbków. Zapytaj lekarza, do której poradni stomatologicznej powinnaś się zgłosić z dzieckiem – te profilaktyczne wizyty są finansowane w ramach ubezpieczenia zdrowotnego, więc nie musisz za nie dodatkowo płacić.

Kolejne wizyty

Do końca 1. roku życia dziecko powinno odwiedzić lekarza jeszcze co najmniej raz w ramach wizyty profilaktycznej (9.–10. mż.). W tym niezwykle ważnym okresie jego życia jest to konieczne, a działania profilaktyczne podjęte w tym czasie procentują na całe życie.

Między 13. a 14. miesiącem życia oraz między 16. a 18. mają miejsce kolejne wizyty w związku z obowiązkowymi szczepieniami dziecka. Tempo rozwoju fizycznego jeszcze bardziej zwalnia, dlatego istotne jest wykreślanie pomiarów na siatkach centylowych. Jest to natomiast okres szybkiego nabywania nowych umiejętności ruchowych oraz rozwoju mowy – lekarz powinien skrupulatnie sprawdzać te nowe umiejętności i odnotowywać je w książeczce zdrowia dziecka.

Lekarz w ramach szczegółowego badania powinien zmierzyć ciśnienie krwi dziecka jeszcze w 1. roku życia, ale w 2. roku taki pomiar jest już bardziej wiarygodny. Jest on zaplanowany podczas co najmniej 2 wizyt. Zapytaj o to lekarza.

Jeżeli Twoje dziecko urodziło się przedwcześnie (przed ukończeniem 37. tygodnia ciąży) dodatkowo obowiązuje regularne badanie okulistyczne, począwszy od ukończenia 3. tygodnia życia do chwili, gdy okulista stwierdzi całkowite ustąpienie zmian wcześniaczych w siatkówce oka (tzw. retinopatii wcześniaków).

Badanie profilaktyczne w wieku 2 lat

Kiedy Twoje dziecko skończy 2 lata, czeka je bardzo dokładne badanie lekarskie, tzw. bilans dwulatka.

Na tę wizytę należy zarezerwować nieco więcej czasu niż zwykle, ma ona bowiem na celu podsumowanie dotychczasowego rozwoju fizycznego i psychicznego dziecka. Po dokładnym zbadaniu dziecka lekarz powinien wykreślić krzywą rozwoju fizycznego na siatce centylowej oraz uzupełnić wszystkie odpowiednie rubryki w książeczce zdrowia. W rubrykach tych powinny się znaleźć odpowiedzi na następujące pytania dotyczące Twojego dziecka:

  1. Czy ma prawidłową wagę/ nadwagę/ jest otyłe?
  2. Czy ma odpowiedni wzrost/ słabe tempo wzrastania/ jest niskorosłe?
  3. Czy dobrze widzi/ nie zezuje/ ma prawidłowe odbicie światła na rogówkach?
  4. Czy prawidłowo słyszy?
  5. Czy mowa rozwija się prawidłowo – dziecko posługuje się pojedynczymi słowami, całymi zdaniami, czy nie ma poważnych trudności w mówieniu?
  6. Czy dziecko (chłopiec) ma jądra w mosznie i czy prawidłowa jest wielkość i wygląd narządów płciowych zewnętrznych?
  7. Czy rozwój psychoruchowy jest prawidłowy?
  8. Czy kończyny dolne są równe, czy chód jest prawidłowy, czy dziecko sprawnie biega?
  9. Czy dziecko ma zdrowe ząbki?
  10. Czy układ krążenia w badaniu lekarskim (osłuchiwanie, opukiwanie, pomiar ciśnienia krwi) można określić jako prawidłowy?
  11. Czy w badaniu dotykowym brzuszka nie stwierdza się patologicznych oporów?
  12. Czy dziecko moczy się w dzień/ w nocy/ sporadycznie/ często?
  13. Czy na skórze i w obwodowych węzłach chłonnych nie ma zmian?
  14. Czy dziecko często choruje?
  15. Czy jest prawidłowo żywione?

Odpowiedzi na te pytania pozwalają określić problem zdrowotny dziecka (jeśli taki istnieje) i ustalić sposób jego rozwiązania. W zależności od wagi problemu opiekę nad dzieckiem może mieć nadal sprawować pediatra z przychodni we współpracy z rodzicami lub dziecko może zostać skierowane do specjalisty (kardiologa, urologa, endokrynologa, okulisty czy alergologa). Lekarz może zaproponować wizytę u dietetyka, jeśli stwierdzi, że dziecko ma nadwagę lub jest otyłe albo skierować malucha na badania specjalistyczne np. ECHO serca czy USG brzucha. Pediatra powinien Ci wyjaśnić, dlaczego dziecko wymaga danego badania, na czym ono polega i powiedzieć, gdzie można je wykonać.

W trakcie wizyty lekarz sprawdzi także kartę szczepień Twojego dziecka i wypyta Cię o przebyte choroby. Będzie to okazja, by zaplanować ewentualne zaległe szczepienia obowiązkowe lub zalecane. Koniecznie zapytaj lekarza o właściwą dietę dziecka i należną podaż witamin (witaminy D3) i wapnia. Wszystkie oceny i decyzje powinny być zapisane w książeczce zdrowia dziecka.

Badania profilaktyczne w wieku 4 lat

Niezależnie od tego jak często w ciągu kolejnych dwóch lat dziecko bywało u lekarza i czy wymagało opieki specjalistycznej, ta wizyta powinna się odbyć i wyglądać podobnie jak poprzednia bilansowa.

Badanie ma na celu uzyskanie odpowiedzi na wszystkie wymienione wyżej pytania. Ze szczególną uwagą lekarz bada kręgosłup dziecka, kolana i stopy, a także ostrość wzroku. Każdy niepokojący objaw w rozwoju dziecka możesz przedyskutować z lekarzem i ustalić sposób postępowania. Jeśli bilans dwulatka wykazał jakąś nieprawidłowość, należy sprawdzić, czy podjęte od tamtego czasu kroki przyniosły rezultat w postaci jej wyeliminowania lub zmniejszenia jej nasilenia. Gdy problem zdrowotny sprzed dwóch lat się nasila, jest to wyraźny sygnał, że należy zmienić dotychczasowe postępowanie. Diagnozę oraz przyjęte ustalenia lekarz zapisuje w książeczce zdrowia dziecka.

Badania profilaktyczne w wieku 6 lat

Twoje dziecko przygotowuje się do pójścia do szkoły, dlatego badanie lekarskie powinno być pełne i dokładne jak poprzednio, ze szczególnym zwróceniem uwagi na ocenę wymowy, badanie słuchu i ostrości wzroku. Pozytywne wyniki badan i obserwacji potwierdzają, że dziecko osiągnęło pełną gotowość szkolną. To znaczy, że może bez żadnych ograniczeń uczestniczyć we wszystkich zajęciach szkolnych. W trakcie wizyty może się też okazać, że dziecko wymaga pomocy specjalisty zanim pójdzie do szkoły.

Jeśli lekarz stwierdzi wadę wymowy, może Was skierować do logopedy, w przypadku niedosłuchu może być konieczny aparat słuchowy, a na wadę wzroku okulary korygujące. Podsumowując problemy zdrowotne dziecka (jeśli takie istnieją), lekarz powinien określić, czy są ograniczenia (jakie?) dotyczące uczestnictwa dziecka w zajęciach wychowania fizycznego. Dużym błędem jest czasowe lub stałe zwalnianie dziecka – bez koniecznego wskazania z wychowania fizycznego. Jeżeli dziecko może pójść do szkoły, to powinno brać udział we wszystkich zajęciach. Nawet dla dziecka niepełnosprawnego, a może zwłaszcza dla takiego dziecka, szkoła ma obowiązek zorganizować zajęcia z wychowania fizycznego, dostosowując je do jego możliwości. Twoje dziecko powinno być przygotowane również do uczestniczenia w zajęciach grupowych z innymi dziećmi. Lekarz podczas tej wizyty ocenia rozwój psychospołeczny dziecka. Negatywne odczucia dziecka i lęk związany z pójściem do szkoły można zmniejszyć, rozmawiając z nim o szkole i o tym czego się boi.

Jeżeli Twoje dziecko choruje na przewlekłą chorobę, powinieneś odpowiednio wcześnie przekazać tę informację władzom szkoły.

Badanie profilaktyczne ucznia klasy trzeciej szkoły podstawowej

Jeśli w szkole, do której uczęszcza Twoje dziecko, jest gabinet profilaktyczny prowadzony przez pielęgniarkę, pierwsza część badania dziecka w tym wieku, tzw. testy przesiewowe, może się odbyć w szkole. Jeżeli w szkole nie ma gabinetu lekarskiego, to całe badanie przeprowadza lekarz rodzinny. Ocenie podlega wówczas: wzrost, masa ciała, ostrość wzroku, słuch, ciśnienie krwi, kręgosłup, stopy, płuca i serce (osłuchiwanie), brzuch (badanie osłuchowe) i narządy płciowe zewnętrzne. Ważna jest też kontrola uzębienia zarówno pod kątem próchnicy, jak i wad zgryzu. W tym wieku - jeśli to konieczne – można rozpocząć korekcję zgryzu. Jeśli Twoje dziecko wykazuje dużą aktywność ruchową, warto zapytać lekarza, czy może brać udział w zawodach sportowych i jaki sport jest dla niego wskazany. W ogóle warto omówić z lekarzem wszystkie aktywności fizyczne dziecka niezależnie od preferencji. Niezwykle istotny jest codzienny ruch na świeżym powietrzu i ograniczenie do minimum czasu spędzanego przed telewizorem czy przy komputerze.

W tym wieku utrwala się zwykle styl życia dziecka, dlatego warto promować zdrowe odżywianie i aktywność ruchową – najlepiej, jeśli zasad zdrowego stylu życia przestrzega cała rodzina.

Badania profilaktyczne ucznia klasy drugiej gimnazjum

Wizyta u lekarza z piętnastolatkiem ma przede wszystkim dwa cele:

  • ponowną gruntowną ocenę stanu zdrowia dziecka,
  • wspólne zastanowienie się nad przyszłym zawodem.

Dotyczy to zwłaszcza dzieci z określonym problemem zdrowotnym, który może ograniczać wybór, ale niekoniecznie. Lekarz może po badaniu zasugerować pewne ograniczenia i pomóc w wyborze.

Konieczne jest sprawdzenie zdolności rozróżniania barw, ocena ostrości widzenia, ocena słuchu, stanu uzębienia, układu ruchu, pomiar ciśnienia krwi. Ważną składową badania jest ocena stadium dojrzewania płciowego, ocena drugorzędowych cech płciowych oraz czasu pojawienia się miesiączkowania u dziewcząt. W tym wieku należy baczną uwagę zwrócić na wielkość tarczycy i wagę dziecka zarówno u dziewcząt, jak i u chłopców może wystąpić niedożywienie w przebiegu głodzenia się. Ważna jest ocena ogólna dotycząca dostosowania się do otoczenia i akceptacja własnej osoby. Rozmowa lekarza z Tobą i Twoim dzieckiem pozwoli na wychwycenie ewentualnych zaburzeń. Wizyta powinna zakończyć się zdefiniowaniem problemu zdrowotnego i wpisaniem go do książeczki zdrowia dziecka oraz wydaniem orzeczenia, czy dziecko może podjąć dalsze kształcenie w dowolnym typie szkoły i zawodzie, czy też nie.

Badania profilaktyczne ucznia kończącego szkołę ponadgimnazjalną

Twoje dziecko jest już dorosłe i nie musisz towarzyszyć mu podczas wizyty u lekarza. Warto jednak przypominać dziecku o regularnych wizytach profilaktycznych. Podkreślając wagę takich wizyt, uczysz dziecko dbać o zdrowie i chronisz przed groźnymi chorobami.


07.07.2014
Zobacz także
Doradca Medyczny
  • Czy mój problem wymaga pilnej interwencji lekarskiej?
  • Czy i kiedy powinienem zgłosić się do lekarza?
  • Dokąd mam się udać?
+48

w dni powszednie od 8.00 do 18.00
Cena konsultacji 29 zł

Zaprenumeruj newsletter

Na podany adres wysłaliśmy wiadomość z linkiem aktywacyjnym.

Dziękujemy.

Ten adres email jest juz zapisany w naszej bazie, prosimy podać inny adres email.

Na ten adres email wysłaliśmy już wiadomość z linkiem aktywacyjnym, dziękujemy.

Wystąpił błąd, przepraszamy. Prosimy wypełnić formularz ponownie. W razie problemów prosimy o kontakt.

Jeżeli chcesz otrzymywać lokalne informacje zdrowotne podaj kod pocztowy

Nie, dziękuję.
Poradnik świadomego pacjenta