×
COVID-19: wiarygodne źródło wiedzy

Szczepienie przeciwko pneumokokom

lek. Magdalena Wiercińska

Pneumokoki (Streptococcus pneumoniae) to bakteria z rodzaju paciorkowców. Może wywoływać poważne, zagrażające życiu choroby, takie jak np. zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych, sepsę, zapalnie płuc. W Polsce dostępne są trzy szczepionki przeciwko pneumokokom. Szczepienie można rozpocząć już od 6 tygodnia życia

Co to są pneumokoki?

Pneumokoki to bakterie należące do najczęstszych przyczyn poważnych zakażeń bakteryjnych u dzieci. Często osiedlają się w gardle lub nosie, nie wywołując objawów choroby u zdrowych dzieci (tzw. nosicielstwo, zwłaszcza u dzieci uczęszczających do żłobka lub przedszkola).

Nosiciele (także osoby dorosłe) mogą jednak stanowić źródło zakażenia dla innych osób wrażliwych na zachorowanie, a w pewnych sytuacjach także sami chorują.

Pneumokoki najczęściej wywołują zapalenia górnych dróg oddechowych (ostre zapalenie ucha środkowego, zapalenie zatok przynosowych), ale u niektórych dzieci i osób dorosłych mogą powodować ciężkie, zagrażające życiu zakażenia inwazyjne (bakterie przełamują bariery ochronne i przedostają się do krwi), do których należą:

Zakażenia inwazyjne powodują poważne powikłania (również trwałe), mogą też prowadzić do zgonu.

Jakie jest ryzyko, że nieszczepione dziecko zachoruje?

Zakażenie przenosi się poprzez wdychanie drobnych kropelek wydzieliny dróg oddechowych i śliny unoszących się w powietrzu oraz przez kontakt bezpośredni z chorym lub nosicielem. Ryzyko zakażenia znacznie się zwiększa, gdy dziecko przebywa w żłobku, przedszkolu lub innej większej grupie dzieci.

Na poważne choroby wywołane przez pneumokoki chorują najczęściej dzieci do 5. roku życia, ale najwięcej powikłań i ciężkich zakażeń inwazyjnych występuje w pierwszych 2 latach życia.

Znacznie większym ryzykiem ciężkiego zakażenia pneumokokowego obarczone są:

  • dzieci urodzone przedwcześnie (wcześniaki)
  • dzieci i dorośli chorzy na niektóre choroby przewlekłe – mają czynniki ryzyka zachorowania.

Czynniki ryzyka zachorowania na inwazyjną chorobę pneumokokową:

Szczepienie przeciwko penumokokom – czy skutecznie zapobiegają chorobom wywołanym przez pneumokoki?

Jedyną skuteczną metodą zapobiegania zakażeniom pneumokokowym jest szczepienie ochronne, ponieważ bakteria ta występuje powszechnie i kontakt z nią jest nieunikniony.

Czy szczepionki przeciwko pneumokokom są skuteczne?

Tak. Badania kliniczne i obserwacyjne wykazały, że wśród dzieci, które przeszły kompletne szczepienie szczepionkami skoniugowanymi doszło do zmniejszenia częstości zachorowań na inwazyjną chorobę pneumokokową, zapalenie płuc, zapalenie ucha środkowego, a także zmniejszenia częstości nosicielstwa pneumokoków w jamie nosowo-gardłowej.

Szczepionki przeciwko penumokokom – rodzaje

Szczepionki przeciwko pneumokokom zawierają jedynie mały fragment komórki bakteryjnej. W Polsce są dostępne dwa rodzaje szczepionek przeciwko pneumokokom.

Szczepionki skoniugowane:

  • 13-walentna – Prevenar, którą można podawać od. 6 tygodnia życia, zarówno dzieciom, jak i dorosłym
  • 15-walentna – zarejestrowana dla dzieci od 6. tygodnia życia i dorosłych, ale niedostępna w Polsce
  • 20-walentna – zarejestrowana do podawania u dorosłych od 18 lat.

Szczepionki są specjalnie przygotowane i chronią przed zakażeniem typami pneumokoków, które najczęściej wywołują choroby inwazyjne.

Szczepionka polisachardyowa – Pneumovax 23 – można stosować u dzieci dopiero po 2. roku życia, u młodzieży i dorosłych.

Szczepionki przeciwko pneumokokom – zdarzenia niepożądane

Szczepionki pneumokokowe są bezpieczne i nie powodują poważnych problemów zdrowotnych. W wielu krajach niemowlętom i dzieciom do 2. roku życia podano już wiele milionów dawek skoniugowanych szczepionek, nie obserwując poważnych reakcji niepożądanych.

U niektórych dzieci szczepionka pneumokokowa może wywołać przemijające, łagodne niepożądane odczyny poszczepienne w ciągu 1–3 dni po szczepieniu. Najczęściej (<2%) są to reakcje w miejscu wstrzyknięcia, takie jak obrzęk, zaczerwienienie i bolesność. Rzadko pojawia się niewysoka gorączka (<39°C), złe samopoczucie, brak apetytu oraz płacz częstszy niż zazwyczaj, a bardzo rzadko (<0,5%) – gorączka powyżej 39°C.

Dla kogo szczepionka przeciwko pneumokokom jest obowiązkowa i bezpłatna?

Obowiązkowym, bezpłatnym szczepieniem przeciwko pneumokokom objęte są wszystkie dzieci do ukończenia 19. roku życia z grup ryzyka, które dotychczas nie były szczepione:

  • po urazie lub z wadą ośrodkowego układu nerwowego przebiegającą z wyciekiem płynu mózgowo-rdzeniowego
  • przed wszczepieniem lub po wszczepieniu implantu ślimakowego
  • przed leczeniem lub po leczeniu immunosupresyjnym lub biologicznym
  • z wrodzonymi lub nabytymi niedoborami odporności, chore na nowotwory, z małopłytkowością idiopatyczną, sferocytozą wrodzoną
  • z wrodzonymi wadami serca i przewlekłymi chorobami serca
  • z przewlekłą niewydolnością nerek lub zespołem nerczycowym
  • z chorobami metabolicznymi, w tym cukrzycą
  • z przewlekłymi chorobami płuc, w tym astmą.

Dla dzieci bez czynników ryzyka szczepienie przeciwko pneumokokom jest obowiązkowe i bezpłatne do ukończenia 5. roku życia.

Szczepienie przeciwko pneumokokom u dzieci – kiedy trzeba zacząć, ile dawek?

Szczepienie przeciwko pneumokokom zgodnie z polskim kalendarzem szczepień należy rozpocząć w 2. miesiącu życia.

Szczepionkę podaje się w postaci zastrzyku domięśniowego.

Szczepionki skoniugowane można bezpiecznie podać podczas jednej wizyty wraz z innymi szczepieniami przewidzianymi w programie szczepień ochronnych (należy je wstrzyknąć w różne okolice ciała).

Które dzieci nie powinny być szczepione na pneumokoki?

Nie należy szczepić, gdy występują uniwersalne przeciwwskazania do szczepień. Przeciwwskazaniem do szczepienia jest ciężka reakcja alergiczna, np. anafilaktyczna, po podaniu poprzedniej dawki lub na którykolwiek składnik szczepionki.

Szczepienie przeciwko pneumokokom dorosłych

Szczepienie przeciwko pneumokokom jest zalecane osobom dorosłym:

  1. w wieku ≥50 lat
  2. wszystkim dorosłym palącym papierosy (dodatkowo powinny one porzucić nałóg)
  3. z grup ryzyka medycznego:
    • chorym przewlekle na choroby serca (z wyjątkiem nadciśnienia tętniczego), płuc (w tym astmę, przewlekłą obturacyjną chorobę płuc i rozedmę), wątroby, cukrzycę, zespół nerczycowy lub niewydolność nerek (zwłaszcza poddawanym dializie otrzewnowej)
    • nadużywającym alkoholu
    • z wrodzonym lub nabytym niedoborem odporności, w tym w stanie immunosupresji, z zaburzeniami odporności B- lub T-komórkowej, z niedoborem składowych dopełniacza lub z zaburzeniami fagocytozy (z wyjątkiem przewlekłej choroby ziarniniakowej)
    • po usunięciu śledziony lub z tzw. czynnościową asplenią
    • chorym na chłoniaka Hodgkina, chłoniaka nie-Hodgkina, białaczkę, szpiczaka lub inny nowotwór złośliwy w fazie uogólnienia
    • z wyciekiem płynu mózgowo-rdzeniowego
    • z wszczepionym implantem ślimakowym lub przed planowanym zabiegiem wszczepienia
    • po przeszczepieniu narządu miąższowego
    • zakażonym HIV.

Jakie schematy szczepienia są przeznaczone dla dorosłych?

U dorosłych szczepienie przeciwko pneumokokom składa się z 1 dawki szczepionki 20-walentnej lub 1 dawki 13-walentnej i 1 dawki 23-walentnej, schematy różnią się w zależności od wieku i stanu zdrowia. Jeśli chcesz zaszczepić się przeciwko pneumokokom, zgłoś się do lekarza, które dobierze najlepszy schemat szczepienia w Twojej sytuacji.

13.11.2023
Zobacz także
  • Szczepienie przeciwko rotawirusom
  • Kalendarz szczepień
Wybrane treści dla Ciebie
  • Sepsa i wstrząs septyczny
  • Pneumokokowe zapalenie płuc
Doradca Medyczny
  • Czy mój problem wymaga pilnej interwencji lekarskiej?
  • Czy i kiedy powinienem zgłosić się do lekarza?
  • Dokąd mam się udać?
+48

w dni powszednie od 8.00 do 18.00
Cena konsultacji 29 zł

Zaprenumeruj newsletter

Na podany adres wysłaliśmy wiadomość z linkiem aktywacyjnym.

Dziękujemy.

Ten adres email jest juz zapisany w naszej bazie, prosimy podać inny adres email.

Na ten adres email wysłaliśmy już wiadomość z linkiem aktywacyjnym, dziękujemy.

Wystąpił błąd, przepraszamy. Prosimy wypełnić formularz ponownie. W razie problemów prosimy o kontakt.

Jeżeli chcesz otrzymywać lokalne informacje zdrowotne podaj kod pocztowy

Nie, dziękuję.
Poradnik świadomego pacjenta