×
COVID-19: wiarygodne źródło wiedzy

Zalecenia żywieniowe dla dzieci i młodzieży z nadwagą i otyłością

dr n. med. Dominika Wnęk
dietetyk

Otyłość jest problemem zdrowotnym dotykającym coraz większej liczby dzieci i młodzieży. Niestety, nadmierna ilość kilogramów u dziecka nie zawsze budzi niepokój rodziców. Nadal istnieje przekonanie, że pulchne dziecko to zdrowe dziecko. Trzeba jednak pamiętać, że o ile nie zostaną podjęte odpowiednie działania, pulchne dziecko stanie się otyłym dorosłym. Ponadto występowanie otyłości w wieku rozwojowym zwiększa ryzyko takich chorób, jak zaburzenia gospodarki lipidowej, cukrzyca typu 2, nadciśnienie tętnicze, zespół metaboliczny, stłuszczenie wątroby, kamica pęcherzyka żółciowego, zespół wielotorbielowatych jajników, nieprawidłowości w układzie kostno-stawowym, wynikające z przeciążenia kości i stawów czy zaburzenia emocjonalne.

Otyłość w wieku rozwojowym zwiększa także ryzyko wystąpienia w wieku dorosłym niektórych nowotworów.

Główne zasady leczenia nadwagi i otyłości u dzieci

Podstawą leczenia otyłości u dzieci i młodzieży jest zmiana stylu życia polegająca na zmianie nawyków żywieniowych całej rodziny, zwiększeniu aktywności fizycznej oraz pomocy psychologicznej dla dziecka.

Podstawą sukcesu jest włączenie dziecka w zmianę nawyków żywieniowych. Wspólne zakupy, podczas których uczymy dziecko wybierać zdrowe produkty, czy wspólne przygotowanie posiłków mogą być dobrą zabawą, która w przyszłości zaowocuje właściwymi nawykami żywieniowymi. Absolutnie nie należy przygotowywać oddzielnych dietetycznych posiłków dla dziecka. Wszyscy domownicy powinni spożywać takie same potrawy. Zachęcanie dziecka do zmiany nawyków żywieniowych bez wprowadzenia zmian we własnym jadłospisie nie przyniesie efektów. Warto zwrócić uwagę, aby dziecko nie jadło przed telewizorem lub komputerem. Istotną jest również niewykorzystywanie jedzenia, a w szczególności słodyczy, jako nagrody. W przyszłości może to skutkować złym nawykiem jedzenia wynikającego nie z uczucia głodu, ale z chęci wynagrodzenia się za sukces lub pocieszenia w związku z porażką.

Można dziecku także stworzyć możliwość wyboru, co będzie jadło, ale podjęcie decyzji powinno być zawężone do dwóch zbilansowanych posiłków. Nie należy pytać dziecka „Co zjesz?” Jeśli dziecko nie ma ochoty dokończyć posiłku, nie należy go do tego zmuszać.

Zmiana stylu życia powinna dotyczyć także zapewnienia dziecku odpowiedniej aktywności fizycznej i ograniczenie czasu spędzanego przed komputerem lub telewizorem. Można zacząć od drobnych zmian, np. częstszego chodzenia piechotą, zamiast jeżdżenia samochodem, używania schodów zamiast windy. Dobrym przykładem dla dziecka będzie wspólna aktywność fizyczna, np. spacery, gra w piłkę, pływanie czy jazda na rowerze.

Postępowanie dietetyczne w przypadku dziecka z nadwagą lub otyłością

Ogólne zasady

Dieta dziecka otyłego powinna dostarczać wszystkich niezbędnych składników odżywczych. Musi ona zawierać pełnowartościowe białko, węglowodany złożone oraz zdrowe tłuszcze.

Dzienna racja pokarmowa powinna być tak rozplanowana, aby stanowiła 5 posiłków dziennie (3 posiłki główne: I śniadanie, obiad, kolacja oraz 2 posiłki dodatkowe: II śniadanie i podwieczorek). Posiłki należy spożywać o stałych porach, z przerwami nieprzekraczającymi 3–4 godzin. Nie należy opuszczać żadnego posiłku. Śniadanie należy zjeść około 0,5 godziny po przebudzeniu, a kolację 2–3 godziny przed snem.

Źródła białka w diecie dziecka z nadwagą lub otyłością

W diecie dziecka powinny się znaleźć zarówno źródła białka pochodzenia zwierzęcego, jak i pochodzenia roślinnego. Białko pochodzenia zwierzęcego powinno być dostarczane w postaci mięsa (drób bez skóry, wołowina, cielęcina, królik) oraz dobrej jakości wędlin. Dwa razy w tygodniu należy jeść ryby, które także są dobrym źródłem białka. Dozwolone są ryby słodkowodne oraz ryby morskie, które poza białkiem są źródłem kwasów omega 3. Dodatkowo w diecie powinny się znaleźć produkty nabiałowe bez dodatku cukru, takie jak jogurty, kefiry, maślanki i sery twarogowe.

Nie należy zapominać także o białku pochodzenia roślinnego, którego dobrym źródłem są nasiona roślin strączkowych, takie jak fasola, groch, soja, soczewica czy cieciorka.

Źródła węglowodanów w diecie dziecka z nadwagą lub otyłością

Podstawowym źródłem węglowodanów powinno być pieczywo z pełnego ziarna, grube kasze (gryczana, jęczmienna, pęczak), kasza jaglana, płatki zbożowe bez dodatku cukru, makarony razowe, ryż brązowy i ryż basmati. Węglowodany takie charakteryzują się niskim indeksem glikemicznym, a co za tym idzie dają uczucie sytości na dłuższy czas oraz zapobiegają wyrzutowi insuliny, która powoduje gwałtowne zmniejszenie stężenia glukozy we krwi i uczucie głodu.

Ponadto wymienione powyżej źródła węglowodanów zawierają błonnik pokarmowy, który poza pobudzeniem perystaltyki jelit reguluje gospodarkę lipidową i węglowodanową oraz przedłuża uczucie sytości.

Źródła tłuszczów w diecie dziecka z nadwagą lub otyłością

Nie należy całkowicie wykluczać tłuszczu z diety dziecka, gdyż jest on niezbędny do jego prawidłowego wzrostu i rozwoju. Należy jednak zwrócić uwagę na źródła tłuszczu w diecie. Dozwolone jest masło, które należy stosować w rozsądnych ilościach oraz oleje roślinne, takie jak oliwa z oliwek czy olej rzepakowy. Oleje roślinne tłoczone na zimno należy podawać wyłącznie na zimno jako dodatek do sałatek i nie należy ich używać np. do smażenia.

Spożywanie dwa razy w tygodniu tłustych ryb morskich zapewni odpowiednią dawkę wielonienasyconych kwasów tłuszczowych omega 3. Z jadłospisu należy wykluczyć ryby smażone w panierce oraz paluszki rybne. Zalecana obróbka kulinarna ryb to duszenie, grillowanie lub pieczenie w folii. W celu nadania odpowiednich walorów smakowych rybę uprzednio należy doprawić ziołami.

Odpowiednie spożycie warzyw i owoców dziecka z nadwagą lub otyłością

Warzywa i owoce dostarczają niezbędnych witamin i składników mineralnych. Są także dobrym źródłem błonnika pokarmowego. Codziennie w jadłospisie powinno się znaleźć 500 g warzyw i 200–300 g owoców. Nie należy zastępować warzyw owocami, gdyż różnią się one pod względem zawartości cukrów prostych.

Warzywa najlepiej spożywać na surowo z dodatkiem oleju roślinnego, gdyż obróbka kulinarna znacznie zmniejsza zawartość witamin i składników mineralnych. Nie należy przygotowywać sałatek z dodatkiem śmietany, majonezów i innych tłustych sosów sałatkowych. W sezonie zimowym poza dostępnymi warzywami można stosować mrożonki.

Owoce także najlepiej spożywać na surowo lub jako dodatek do koktajli na bazie jogurtu, kefiru lub maślanki. Nie zaleca się zastępowania owoców surowych owocami z puszki gdyż płyn, w którym się znajdują składa się z przede wszystkim z syropu glukozowo-fruktozowego i zawiera dużo cukru.

Owoce suszone są dopuszczalne w diecie dziecka otyłego. Należy jednak zwrócić uwagę, aby były one spożywane w rozsądnej ilości (1 mała garść dziennie). Mogą być one także dodatkiem do owsianki zjedzonej na śniadanie.

Produkty nabiałowe w diecie dziecka z nadwagą lub otyłością

Mimo reklam pojawiających się telewizji oraz opinii o nieszkodliwości spożywania słodkich jogurtów i serków nie powinny się one znajdować w diecie dziecka z nadwagą lub otyłością. Dozwolone produkty nabiałowe to mleko oraz fermentowane napoje mleczne, naturalne i niesłodzone, takie jak jogurt, kefir, czy maślanka. Zawartość tłuszczu w takich produktach nie powinna przekraczać 2%. Z serków zaleca się sery twarogowe, serki wiejskie. Z diety należy wykluczyć serki topione oraz sery pleśniowe (z tym zwykle nie ma problemu, bo dzieci nie są ich smakoszami). Sery żółte są dobrym źródłem wapnia i powinny się znaleźć w diecie, natomiast z uwagi na zawartość tłuszczu należy zachować umiar w ich spożywaniu.

Co powinno pić dziecko z nadwagą lub otyłością?

Z diety należy całkowicie wykluczyć słodkie napoje gazowane i niegazowane oraz wody smakowe. Przede wszystkim dziecko powinno pić wodę mineralną niskosodową. Dozwolone jest także picie wody mineralnej lekko lub naturalnie gazowanej. W diecie mogą się znaleźć także soki warzywne, pod warunkiem, że nie zawierają cukru. Z soków owocowych zaleca się soki wyciskane z owoców we własnym zakresie, bez dodatku cukru i miodu. Nie powinno się ich jednak pić więcej niż 1 szklankę dziennie. Słodkie kakao, czekoladę, czy słodką kawę zbożową należy wykluczyć z diety.

Co ze słodyczami i innymi przekąskami u dziecka z nadwagą lub otyłością?

Niestety, słodycze trudno całkowicie wyeliminować z diety, zwłaszcza jeśli rówieśnicy z nich nie rezygnują. Warto ustalić z dzieckiem jeden dzień w tygodniu, kiedy pozwolimy na zjedzenie 1 słodkiej przekąski. Najlepiej, jeśli będą to przygotowane we własnym zakresie ciasteczka owsiane bądź porcja ucieranego ciasta z owocami. W diecie nie powinny się znajdować słone przekąski, takie jak chipsy, prażynki czy paluszki.

Właściwa obróbka kulinarna

Najbardziej wskazane jest taka obróbka kulinarna, która nie wymaga stosowania nadmiernej ilości tłuszczu. Zaleca się więc gotowanie, duszenie, grillowanie, sporadycznie smażenie na patelni grillowej. Wskazane jest również korzystanie z takich urządzeń i naczyń, jak parowar czy patelnia teflonowa.

24.03.2017
Zobacz także
  • Pomoc psychologiczna dla rodziców dziecka otyłego
  • Zaburzenia odżywiania w niemowlęctwie i wczesnym dzieciństwie
  • Nadwaga i otyłość. Postępowanie żywieniowe
  • Otyłość i zespół metaboliczny u dzieci i młodzieży
Doradca Medyczny
  • Czy mój problem wymaga pilnej interwencji lekarskiej?
  • Czy i kiedy powinienem zgłosić się do lekarza?
  • Dokąd mam się udać?
+48

w dni powszednie od 8.00 do 18.00
Cena konsultacji 29 zł

Zaprenumeruj newsletter

Na podany adres wysłaliśmy wiadomość z linkiem aktywacyjnym.

Dziękujemy.

Ten adres email jest juz zapisany w naszej bazie, prosimy podać inny adres email.

Na ten adres email wysłaliśmy już wiadomość z linkiem aktywacyjnym, dziękujemy.

Wystąpił błąd, przepraszamy. Prosimy wypełnić formularz ponownie. W razie problemów prosimy o kontakt.

Jeżeli chcesz otrzymywać lokalne informacje zdrowotne podaj kod pocztowy

Nie, dziękuję.
Poradnik świadomego pacjenta