×
COVID-19: wiarygodne źródło wiedzy

Mleko - substancja "inteligentna"

Katarzyna Friedlein, Medycyna Praktyczna

W trzech blokach tematycznych poruszone zostały najważniejsze zagadnienia dotyczące unikatowego składu mleka matki, jego wyjątkowego znaczenia na Oddziałach Intensywnej Terapii Noworodka (OITN) oraz międzynarodowe programy promocji karmienia piersią na świecie.

Mleko kobiece posiada wyjątkowe właściwości immunologiczne, odżywcze oraz troficzne zwłaszcza dla dzieci urodzonych przedwcześnie, dlatego też światowe organizacje zajmujące się zdrowiem i żywieniem dzieci na całym świecie, doceniwszy ten wyjątkowy charakter mleka ludzkiego, dokładają wszelkich starań, aby promować wyłączne karmienie piersią przez pierwszych 6 miesięcy życia dziecka. Badania naukowe wykazują, że karmienie piersią powyżej 6. miesiąca życia zmniejsza ryzyko wystąpienia otyłości w wieku dziecięcym. Niemowlęta karmione wyłącznie piersią same dokonują regulacji spożycia składników pokarmowych, o czym przekonywała w swoim wystąpieniu profesor Donna Geddes oraz dr Anna Cannon (The University of Western Australia). Przedstawiły one wyniki wieloletnich badań i obserwacji, z których jasno wynika, że w gruczołach piersiowych syntetyzowane są hormony odpowiedzialne za regulację łaknienia u dzieci karmionych mlekiem matki (leptyna, grelina, rezystyna, obestatyna). Powodują one, że dziecko samo decyduje, ile przyjmie pokarmu, a tym samym zmniejszają ryzyko otyłości i cukrzycy w późniejszym wieku. Dzieci karmione mlekiem sztucznym nie mają niestety takiej możliwości, co powoduje, że często (zachęcane przez rodziców do całkowitego opróżnienia butelki) otrzymują znacznie więcej pokarmu niż potrzebują.


Fot. Medela

Dzięki rozwojowi biologii molekularnej możliwe jest coraz dokładniejsze badanie mleka ludzkiego na poziomie komórkowym. Donoszone niemowlę spożywające dziennie 470–1300 ml mleka matki, przyjmuje nawet do ok. 17 miliardów komórek, z czego znaczna część stanowią komórki odpornościowe i laktocyty, jednak ok. 30% z nich stanowią komórki macierzyste i progenitorowe. Zaskakujące są badania prowadzone przez zespół dr. Foteini Hassiotou (Hartmann Human Lactation Research Group, The University of Western Australia). Część z tych komórek macierzystych wykazuje zdolność do przekształcania się w pełni funkcjonujące laktocyty syntetyzujące mleko. Pozostałe przedostają się do układu pokarmowego dziecka, gdzie przeżywają! (do tej pory uważano, że giną pod wypływem kwasu solnego) i mają zdolność migracji do różnych narządów przekształcając się (u gryzoni i ssaków naczelnych) w pełni działające neurony, hepatocyty, komórki trzustkowe, komórki mięśnia sercowego, osteoblasty, chondrocyty i adipocyty. Pokazano również, że są zdolne do ekspresji genów embrionalnych komórek macierzystych. Co ciekawe, efekty działania tych genów obserwowane są jeszcze bardzo długo po zakończeniu karmienia piersią. Dokładnie takiej samej drogi można się spodziewać u gatunku ludzkiego. Prawdopodobnie również to te same komórki zmniejszają ryzyko wystąpienia raka piersi u kobiet karmiących. Badania dr. Hassiotou wykazały również, że skład komórek odpornościowych w mleku nie jest stały. Okresy infekcji zarówno u matki, jak i u dziecka, stymulują szybki wzrost ilości przeciwciał w mleku, która po powrocie do zdrowia powraca do poziomu wyjściowego. Pokazuje to jak żywą i „inteligentną” substancją jest mleko ludzkie, i jak cenne i niepowtarzalne komórki znajdują się w jego składzie.

Kolejny blok tematyczny poświęcony karmieniu piersią na OITN rozpoczął wykład dr Marii Willińskiej (Samodzielny Publiczny Szpital Kliniczny im. prof. Orłowskiego, Centrum Medyczne Kształcenia Podyplomowego, Warszawa). Przedstawiła ona efekty wdrożenia wyłącznego karmienia mlekiem ludzkim na OITN. Karmienie mlekiem ludzkim jest niezwykle ważne zwłaszcza dla dzieci urodzonych przedwcześnie. Program został stworzony pod patronatem Krajowego Konsultanta w dziedzinie Neonatologii prof. Ewy Helwich i realizowany jest przez Ministerstwo Zdrowia we wszystkich ośrodkach o III stopniu referencyjności. W szpitalu im. prof. Orłowskiego w Warszawie wprowadzono Program Wczesnej Stymulacji Laktacji w celu zapewnienia wyłącznego karmienia piersią wszystkich wcześniaków. Okazało się, że program oraz obecność Banku Mleka Kobiecego umożliwił niemal całkowitą rezygnację z żywienia mlekiem sztucznym, co znacznie poprawiło wskaźniki zdrowotne: skróciło czas hospitalizacji, żywienia pozajelitowego, zmniejszyło liczbę antybiotykoterapii oraz radykalnie zmniejszyło częstość występowania retinopatii wcześniaczej i martwiczego zapalenia jelit (NEC). Ponad 3-letnie stosowanie programu i korzystanie z mleka od dawczyń przyczyniło się do zmniejszenia o 63% wydatków szpitala na antybiotyki oraz o 67% na mieszanki mleczne, a 80% matek dzieci urodzonych przedwcześnie w momencie wypisu karmi wyłącznie piersią. Wdrożenie programu wymagało stworzenia i wyedukowania zespołu medycznego stosującego te same zasady. Ogromną rolę odgrywają też rodzice hospitalizowanych dzieci, dla których znosi się jak najwięcej ograniczeń na OITN, aby możliwe było jak najwcześniejsze karmienie piersią, które jak widać ma nie tylko znaczenie troficzne ale terapeutyczne.


Fot. Medela

Pomysły promowania wyłącznego karmienia piersią przedstawiła prof. Cindy-Lee Dennis (Canada ResearchChair in Perinatal Community Health). Każdego dnia na świecie umiera 19 000 dzieci do 5. roku życia. Badania wykazują, że wyłączne karmienie piersią przez okres 6 miesięcy powoduje 14-krotne zmniejszenie wskaźnika umieralności (z powodu biegunek i ostrych infekcji) w stosunku do dzieci karmionych mlekiem modyfikowanym. Co ciekawe, badania prowadzone były w krajach rozwiniętych jak Wielka Brytania czy Stany Zjednoczone. 6 miesięcy wyłącznego karmienia piersią zmniejszyło liczbę hospitalizacji małych dzieci o 53%. Profesor Dennis zaprezentowała Program 10 Kroków, mający na celu poprawę wskaźników karmienia piersią, a tym samym poprawę zdrowia dzieci. Wśród zasad programu znalazły się m.in.: karmienie piersią na żądanie, niestosowanie smoczków uspokajaczy, które zaburzają odruch ssania, możliwość pobytu matek przez cały okres hospitalizacji dzieci oraz stosowanie mleka modyfikowanego tylko w przypadkach najwyższej konieczności. Co ciekawe, wykazano częstsze karmienie piersią u kobiet, które miały możliwość choć telefonicznej konsultacji z doradcą laktacyjnym. Na całym świecie coraz liczniej pojawiają się medialne kampanie propagujące wyłączne karmienie piersią oraz jego kontynuowanie powyżej 6. miesiąca życia. Ma to na celu podniesienie nie tylko świadomości matek, ich rodzin (których wsparcie jest również niezwykle ważne w procesie laktacji), ale przede wszystkim społeczeństwa, by wprowadzić zdrowe nawyki żywieniowe.

Kolejny prelegent, Prof. Matthiass Keller (Technical University Munich) przedstawił innowacyjne narzędzie – program NeoPAss – system, który umożliwia wprowadzenie do szpitali sprawdzonych praktyk, które mają na celu stworzenie opieki skierowanej na rodzinę małego pacjenta. Polega on na edukowaniu nie tylko członków rodziny, ale przede wszystkim personelu medycznego. Kładzie nacisk na rolę ojca w procesie leczenia i kangurowania (zwłaszcza po porodzie przez cesarskie cięcie) oraz wspiera matki, aby jak najszybciej uruchomiły laktację poprzez skoordynowane praktyki całego zespołu specjalistów. Już po kilku miesiącach stosowania procedur według systemu NeoPAss zauważono znacznie rzadsze występowanie sepsy u dzieci urodzonych przedwcześnie oraz zachorowań na NEC. Zmniejszyło to znacznie koszty związane z hospitalizacją i dało nadzieję na normalne życie mimo wcześniactwa.


Fot. Medela

Wartość mleka ludzkiego na OITN podkreślał również w swoim wystąpieniu Prof. Christoph Fusch (McMaster Children’s Hospital, Canada). Wcześniaki mają zwiększone tempo wzrastania w porównaniu do dzieci donoszonych, dlatego ich potrzeby żywieniowe są inne. Mleko kobiece jest niezastąpione dla tych dzieci pod względem składników immunologicznych, jednak często nie zaspakaja w pełni potrzeb żywieniowych intensywnie rozwijającego się dziecka. Najnowsze badania dowodzą skuteczności wzbogacania mleka matki pod warunkiem jego dostosowania do indywidualnych potrzeb dziecka. W swoich badaniach prof. Fusch pokazał różnice osobnicze w składzie mleka i przekonywał o konieczności badania jego składu, co może umożliwić wzbogacenia go białkami pozwalającymi na szybszy wzrost niedojrzałych wcześniaków. Zespół profesora Fuscha oceniał analizatory mleka i stworzył optymalne procedury, mające na celu szybkie uzdatnianie mleka w sytuacjach, kiedy jest ono niezbędne.

Sprawdzone strategie zapewniania mleka ludzkiego i karmienia piersią u krytycznie chorych niemowląt pokazała prof. Diane L. Spatz (Children s Hospital of Philadelphia). Przedstawiła ona bardzo małe wartości wskaźników karmienia piersią w Stanach Zjednoczonych, gdzie w 6. miesiącu życia karmi jedynie 18,8% matek. Przeprowadzone tam badania wykazały, że tylko na nielicznych OITN pracują wyszkoleni konsultanci laktacyjni, a jedynie ok. 40% dzieci wypisywanych do domu jest w jakimkolwiek stopniu karmionych piersią. W celu poprawy wskaźników karmienia naturalnego wprowadzono program, mający na celu wspieranie całej rodziny hospitalizowanego dziecka.

Zagadnienie zapobiegania NEC na OITN, szeroko w swoim wystąpieniu przedstawił również prof. Shoo Lee (University of Toronto). Przez ponad 3 lata w kanadyjskich szpitalach realizuje on dwa programy: zintegrowany rodzinny program opieki FiCARE (family integrateg care programe) oraz EPIQ (Evidence-based Practice for Improving Quality in NICU), w efekcie których odnotowano zmniejszenie się przypadków NEC o ponad 50%. Wskaźniki karmienia piersią wzrosły do 80% u dzieci urodzonych przedwcześnie, a tym samym zmniejszyła się umieralność i zachorowalność w tej grupie pacjentów. Radykalnie zmniejszyło to koszty hospitalizacji i poprawiło jakość życia małych pacjentów.

Jak pokazali wszyscy badacze, optymalne karmienie pokarmem ludzkim ma olbrzymie znaczenie rokownicze dla przeżywalności dzieci poniżej drugiego roku życia. Bardzo ważne jest więc wspieranie programów mających na celu wzrost wskaźników karmienia naturalnego, wspieranie wczesnej stymulacji laktacji (zwłaszcza u matek wcześniaków), oraz powstawania kolejnych Banków Mleka Kobiecego, które są niezwykle ważne, w sytuacjach kiedy nie ma możliwości podania pokarmu pochodzącego od matki.

21.05.2015
Doradca Medyczny
  • Czy mój problem wymaga pilnej interwencji lekarskiej?
  • Czy i kiedy powinienem zgłosić się do lekarza?
  • Dokąd mam się udać?
+48

w dni powszednie od 8.00 do 18.00
Cena konsultacji 29 zł

Zaprenumeruj newsletter

Na podany adres wysłaliśmy wiadomość z linkiem aktywacyjnym.

Dziękujemy.

Ten adres email jest juz zapisany w naszej bazie, prosimy podać inny adres email.

Na ten adres email wysłaliśmy już wiadomość z linkiem aktywacyjnym, dziękujemy.

Wystąpił błąd, przepraszamy. Prosimy wypełnić formularz ponownie. W razie problemów prosimy o kontakt.

Jeżeli chcesz otrzymywać lokalne informacje zdrowotne podaj kod pocztowy

Nie, dziękuję.
Poradnik świadomego pacjenta