Ministerstwo Zdrowia pracuje nad ustawą o zdrowiu dzieci i młodzieży. Ma ona wejść w życie jeszcze w tym roku, choć najprawdopodobniej nie zacznie obowiązywać od nowego roku szkolnego. Ministerstwo nie ukrywa, że plany mogą skomplikować dość podstawowe braki: kadrowe i finansowe.
Fot. Małgorzata Kujawka / Agencja Gazeta
Po pierwsze, nie mamy armat – mogłaby powiedzieć wiceminister zdrowia Józefa Szczurek-Żelazko, która brała udział w środowym posiedzeniu połączonych zespołów parlamentarnych ds. praw pacjentów oraz ds. rozwiązywania problemów mieszkańców „Polski powiatowo-gminnej”. Tematem posiedzenia była tzw. ustawa o medycynie szkolnej, która ma zrealizować jedną ze sztandarowych obietnic wyborczych Prawa i Sprawiedliwości.
Posłowie zwracali uwagę, że sytuacja zdrowotna młodego pokolenia jest niejednoznaczna i na pewno niezadowalająca. Wprawdzie z punktu widzenia osiągnięć medycyny poprawia się (mniejsza zapadalność na choroby zakaźne dzięki szczepieniom, dostęp do skuteczniejszych metod leczenia, m.in. w onkologii czy kardiologii), ale pojawia się cały szereg nowych zagrożeń, wynikających ze stylu życia i problemów z profilaktyką. Siedzący tryb życia, śmieciowe jedzenie, godziny spędzane przy komputerach i smartfonach, zaburzone relacje w rodzinie – to wszystko przekłada się na problemy ze zdrowiem, również psychicznym. Do skutecznego zapobiegania chorobom konieczne są działania profilaktyczne, również systematyczne badania, które mogłyby być wykonywane np. w gabinetach szkolnych pielęgniarek.
– Z ubiegłorocznego raportu NIK wynika, że na takie badania przeznacza się w Polsce tylko 0,2 proc. środków w ramach finansowania POZ. To jeden z najniższych wskaźników w Europie – przypominał Krzysztof Ostrowski, przewodniczący parlamentarnego zespołu ds. praw pacjentów.
– System nie zapewnia nie tylko stałej obecności lekarza w szkole, ale i pielęgniarki. Problem ten dotyczy szczególnie małych szkół, których jest w Polsce najwięcej. Bywa, że pielęgniarka pojawia się tam raz na dwa tygodnie. Połowa szkół w ogóle nie ma gabinetów profilaktycznych. Chcemy to zmienić – podkreślała wiceminister Józefa Szczurek-Żelazko.
Milowy krok miał być wykonany w ubiegłym roku, gdy z nadwyżki budżetowej rząd na wyposażenie szkolnych gabinetów przeznaczył ponad 130 mln zł. Wiceminister zdrowia poinformowała posłów, że z kwoty tej nie wykorzystano nawet połowy (55 mln zł). Powody dla ministerstwa są niejasne. Szczurek-Żelazko podkreślała, że nie wszystkie samorządy wystąpiły o środki na wyposażenie gabinetów, a Anna Widarska, dyrektor Departamentu Matki i Dziecka w Ministerstwie Zdrowia przypominała, że resorty zdrowia i edukacji prowadziły „szeroką akcję informacyjną” wśród samorządów. – Było dość duże zainteresowane szkół. Jednak liczba ostatecznie złożonych przez samorządy wniosków nie do końca potwierdziła to zainteresowanie – mówiła. Resort szacuje, że dzięki dotacji wyposażono ponad 10 tysięcy gabinetów.
Skąd niechęć samorządów do sięgania po rządowe pieniądze? Z nieoficjalnych rozmów z przedstawicielami samorządów wynika, że obawiają się oni scenariusza, w którym – w pierwszym etapie – utworzony i dobrze wyposażony gabinet będzie stał pusty, bo nie będzie komu w nim pracować. W drugim – rząd będzie próbował zmusić samorządy do partycypowania w kosztach działania gabinetów profilaktycznych w tej czy innej formie. Głównym problemem jest jednak dogłębna świadomość braków kadrowych wśród pielęgniarek, które w kolejnych latach będą się pogłębiać.
– Ministerstwo z jednej strony ogłasza, że jest praca dla tysięcy pielęgniarek szkolnych, z drugiej, bardzo słusznie, przygotowuje normy zatrudnienia pielęgniarek w szpitalach. Obydwa działania można byłoby ocenić wyłącznie pozytywne, gdyby nie pewien szczegół, czyli spadające zainteresowanie zawodem pielęgniarki i perspektywa odejścia na emeryturę pokaźnej liczby tych, które są w zawodzie od lat – mówią samorządowcy.
Ten wątek był też obecny podczas spotkania w Sejmie. Jolanta Zając z Okręgowej Izby Pielęgniarek i Położnych w Gdańsku przypomniała posłom, że tylko w województwie pomorskim uprawnienia emerytalne do 2020 roku nabędzie niemal połowa obecnie czynnych zawodowo pielęgniarek. – Szacujemy, że w naszym regionie ok. 47 tys. uczniów może zostać bez opieki pielęgniarskiej – mówiła.
Tym bardziej, że zdaniem pielęgniarek, aby założenia ustawy o medycynie szkolnej zadziałały, a opieka była świadczona na wymaganym poziomie, konieczne jest zmniejszenie liczby uczniów, jaka może przypadać na jedną pielęgniarkę (obecnie 750, postulowane – 700). – Stajemy przed poważnym dylematem: czy zmniejszyć liczbę uczniów na jedną pielęgniarkę i część dzieci pozostawić w ogóle bez opieki pielęgniarskiej w szkole, czy utrzymać obecny stan i chociażby w niewielkim zakresie zapewnić taką opieką? – pytała Jolanta Zając.
– Obecnie szacujemy liczbę uczniów przypisanych do jednej pielęgniarki oraz koszty takiej opieki, aby były one realne z perspektywy finansowania przez NFZ. – Przygotowywana ustawa ma być uszyta na miarę rzeczywistych potrzeb i nie będzie tworzona zza urzędniczego biurka – mówiła wiceminister zdrowia, przyznając że braki kadrowe i kwestie finansowe będą momentem krytycznym wdrażania nowej ustawy.
Projekt ustawy przewiduje, że na medycynę szkolną składać się będą dwa główne elementy: profilaktyczna opieka zdrowotna (prowadzona przez pielęgniarkę środowiska nauczania lub higienistkę szkolną) oraz opieka stomatologiczna. Z tą ostatnią też są jednak problemy – tylko część dentobusów jest gotowych do pracy. Zainteresowanie stomatologów kontraktami na obsługę dentobusów jest niewielkie, w części województw do konkursów nie zgłosił się nikt.
