×
COVID-19: wiarygodne źródło wiedzy

Niedoczynność tarczycy u dzieci

dr med. Ewa Krajewska-Siuda
Poradnia Endokrynologiczna, Centrum Medyczne Enel-Med
Centrum Leczenia Chorób Serca i Naczyń Unicardia

Tarczyca jest gruczołem położonym u podstawy szyi, po obu stronach tchawicy. Wytwarza hormony pobudzające procesy energetyczne we wszystkich tkankach naszego organizmu. Czynność tarczycy jest regulowana przez podwzgórze i przysadkę. Podwzgórze produkuje tyreoliberynę (TRH), która, działając na przedni płat przysadki, pobudza go do produkcji hormonu tyreotropowego (TSH). Z kolei TSH pobudza tarczycę do wydzielania hormonów T4 i T3, których zwiększone stężenie hamuje wydzielanie TSH w przysadce, natomiast zmniejszone stężenie jest sygnałem do większego wydzielania TSH.

Co to jest niedoczynność tarczycy?

Niedoczynność tarczycy to zespół objawów wynikających z niedoboru hormonów tarczycy lub defektu ich receptora.

Jakie są jej rodzaje?

Niedoczynność tarczycy można podzielić na:

  1. Pierwotną – przyczyny: stany chorobowe prowadzące do niedoboru obwodowych hormonów tarczycy (↓fT4, ↓fT3, ↑TSH)
    Wtórną – przyczyny: niedobór TSH (↓TSH, ↓fT4, ↓fT3)
  2. Wrodzoną – przyczyny: wady wrodzone tarczycy, błędy syntezy hormonów tarczycy, niedobór lub nadmiar jodu, leki, przeciwciała matczyne, wady układu podwzgórzowo-przysadkowego
    Nabytą – przyczyny: choroba Hashimoto, pourazowa, niedobór jodu, wielohormonalna niedoczynność przysadki.

Jak się objawia niedoczynność tarczycy?

Objawy są zróżnicowane i zależne od wieku.

Po urodzeniu:

  • przedłużająca się żółtaczka fizjologiczna
  • duże ciemię
  • szerokie szwy czaszkowe
  • hipotermia
  • przepukliny
  • słabe łaknienie

Po miesiącu:

  • senność
  • zaparcia
  • suchość skóry
  • mały przyrost masy ciała
  • ochrypły głos.

Dzieci i młodzież:

  • zahamowanie wzrastania, opóźnienie dojrzewania kośćca
  • opóźniony wiek zębowy
  • opóźnione dojrzewanie płciowe
  • zła tolerancja zimna
  • suchość skóry, zmiany na łokciach i kolanach (objaw brudnych łokci)
  • suche, matowe, łatwo wypadające włosy
  • zaparcia (zobacz: Zaparcia u dzieci)
  • senność, zaburzenia koncentracji
  • tendencja do przyrostu masy ciała pomimo zmniejszonego łaknienia (Uwaga! otyłość nie jest objawem dominującym!)
  • zmiany w badaniach dodatkowych (niedokrwistość, ↑stężenia cholesterolu, w tym ↑frakcji LDL.

Za pomocą jakich badań stwierdza się niedoczynność tarczycy?

Oznaczanie stężenia TSH, ft4, ft3

Uwaga! Większość autorów przyjmuje zakres referencyjny TSH w przedziale 0,45–4,5 mIU/l, należy jednak pamiętać, że norma ta ma charakter populacyjny i należy ją odnosić do młodzieży po 14. roku życia. Każda osoba wykazuje bowiem indywidualny, uwarunkowany genetycznie i osobniczo zmienny próg wydzielania hormonów tarczycy. Normy referencyjne TSH, fT3, fT4 są zróżnicowane w zależności od wieku dziecka i obligatoryjnie powinny zostać uwzględnione w ocenie czynnościowej tarczycy. Dla przykładu norma TSH dla dziecka 2-miesięcznego wynosi 0,6–10 mIU/L, dla 5-latka 0,4–6,0 mIU/L, a górne granice stężenia fT3 u osób poniżej 20. roku życia są wyższe.

Oznaczanie swoistych przeciwciał przeciwtarczycowych: przeciwko peroksydazie tarczycowej (anty-TPO) oraz przeciwko tyreoglobulinie (anty-Tg)

Badanie palpacyjne i ultrasonograficzne tarczycy

W kontekście zmiany wielkości tarczycy i/lub jej niejednorodnej struktury należy wyjaśnić pojęcia wole obojętnewole guzkowe.

Wole obojętne – powiększenie tarczycy przebiegające bez objawów klinicznych, przy prawidłowym stężeniu hormonów tarczycy. Występuje u ok. 10% dzieci w wieku 6–12 lat.

Przyczyny powstawania wola

  • niedobór jodu

Uwaga! Od 1997 roku w Polsce wprowadzono obligatoryjne jodowanie soli kuchennej oraz wzbogacanie jodem mieszanek mlecznych – uzyskano wystarczające zaopatrzenie w jod.

  • dieta ubogobiałkowa i niskokaloryczna
  • niedobór selenu, witaminy A, cynku, żelaza, magnezu
  • nadmierna podaż wapnia i tłuszczów
  • monotonna dieta bogata w substancje wolotwórcze: kapustę, kalafior, brukselkę, rzepę, szpinak, orzeszki ziemne
  • zanieczyszczenia przemysłowe: związki ołowiu, siarki, rtęci, fenole, azotany
  • genetycznie uwarunkowane zaburzenia syntezy hormonów tarczycy

Diagnostyka wola

  • USG tarczycy – zwiększenie objętości tarczycy
  • TSH, ft3, ft4-norma

Leczenie wola

Leczenie preparatami jodu należy rozważyć indywidualnie na podstawie danych epidemiologicznych na temat zaopatrzenia w jod obszaru, gdzie przebywa dziecko.

Wole guzkowe – stan, gdy badaniem palpacyjnym stwierdza się obecność jednego guzka lub wielu guzków, któremu może, ale nie musi towarzyszyć powiększenie tarczycy.

Jeżeli natomiast guzek/guzki są niebadalne palpacyjnie, a jedynie widoczne w obrazie ultrasonograficznym mówimy o incydentalomie.

Częstość występowania:

  • dzieci małe – <1%,
  • 11–18 lat – 1,5%.

Decydującą rolę w diagnostyce różnicowej odgrywa ocena cytologiczna materiału uzyskanego za pomocą biopsji cienkoigłowej.

Diagnostyka i leczenie powinno się odbywać w ośrodkach specjalistycznych.

Na czym polega leczenie niedoczynności tarczycy?

Niedoczynność tarczycy jest chorobą przewlekłą i może się utrzymywać przez całe życie. Jednak wdrożenie leczenia we właściwym czasie i odpowiedniej dawce, całkowicie eliminuje objawy i zapewnia dzieciom osiągnięcie standardu życia zawodowego i rodzinnego, na tym samym poziomie, co zdrowa populacja. Leczenie polega na podawaniu syntetycznego preparatu sodowej soli lewoskrętnej tyroksyny, podawanego rano na czczo, 20–30 minut przed śniadaniem. Dawkę dobiera się indywidualnie w zależności od wieku dziecka. Niekiedy pomimo prawidłowo prowadzonego leczenia nie udaje się uzyskać zalecanego stężenia hormonów we krwi. W takich przypadkach należy zwrócić uwagę na czynniki, które zaburzają wchłanianie l-tyroksyny z przewodu pokarmowego, takich jak:

  • dieta bogatoresztkowa – wegetariańska,
  • niektóre leki: preparaty żelaza, glinu, cholestyramina
  • choroba trzewna (celiakia),
  • zaawansowane choroby jelit, wątroby i serca.

Najczęstsze postacie

Subkliniczna niedoczynność tarczycy (SNT)

Rozpoznajemy ją, gdy zwiększonemu stężeniu TSH towarzyszy prawidłowe stężenie wolnej frakcji hormonów tarczycy (ft4). Przyjmuje się, że jest to stan, odzwierciedlający łagodną niedoczynność tarczycy na poziomie tkankowym. Osoby z SNT na ogół nie zgłaszają żadnych objawów, niekiedy można u nich stwierdzić niewielkie zaburzenia profilu lipidowego. Leczenie należy bezwzględnie podjąć, jeżeli stężenie TSH przekracza 10 mIU/l, natomiast dla mniejszych stężeń decyzja o włączeniu farmakoterapii powinna być rozpatrywana indywidualnie.

Choroba Hashimoto

Najczęstsza postać autoimmunologicznych chorób tarczycy, która charakteryzuje się naciekiem limfocytarnym i stopniowym uszkodzeniem miąższu tarczycy oraz produkcją narządowo swoistych przeciwciał przeciwtarczycowych: przeciwko peroksydazie tarczycowej (anty-TPO) oraz przeciwko tyreoglobulinie (anty-Tg).

Do czynników ryzyka wystąpienia autoimmunologicznego zapalenia tarczycy zalicza się: płeć żeńską (dziewczynki chorują 5–15 razy częściej niż chłopcy), okres dojrzewania, dieta bogata w jod, dodatnie miano przeciwciał przeciwtarczycowych, inne choroby o podłożu autoimmunologicznym (cukrzyca typu 1, bielactwo, łysienie plackowate, celiakia itp.), zespół Downa, Turnera i obciążenie rodzinne.

Przebieg kliniczny:

  • jedynie dodatnie miano przeciwciał przeciwtarczycowych
  • wole z kliniczną eutyreozą, subkliniczną niedoczynnością tarczycy lub krótkotrwałą, przejściową nadczynnością tarczycy
  • wole z niedoczynnością tarczycy
  • atrofia tarczycy ze stałą niedoczynnością.

Leczenie w fazie klinicznej eutyreozy oraz subklinicznej niedoczynności tarczycy jest dyskusyjne i do tej pory nie stworzono jednoznacznych wytycznych. Przyjmuje się jednak, że u osoby z autoimmunologicznym zapaleniem tarczycy typu Hashimoto stężenie TSH powinno się utrzymywać poniżej 2,5 mIU/l, powyżej należy rozważyć włączenie leczenia.

23.05.2017
Zobacz także
  • Obrzęk okolicy twarzy
  • Język powiększony
  • Guz szyi
  • Opóźnione dojrzewanie płciowe
  • Przedwczesne dojrzewanie płciowe
  • Niskorosłość
Wybrane treści dla Ciebie
  • Wady zgryzu u dzieci
  • Celiakia u dzieci
  • Łojotokowe zapalenie skóry u dzieci (wyprysk łojotokowy)
  • Mózgowe porażenie dziecięce
  • Dieta i suplementacja w chorobie Hashimoto
  • Ostre wirusowe zapalenie wątroby u dziecka
  • Padaczka u dziecka
  • Cytomegalia u dzieci
  • Choroba Hashimoto - co to, objawy, badania, leczenie
  • Autyzm
Doradca Medyczny
  • Czy mój problem wymaga pilnej interwencji lekarskiej?
  • Czy i kiedy powinienem zgłosić się do lekarza?
  • Dokąd mam się udać?
+48

w dni powszednie od 8.00 do 18.00
Cena konsultacji 29 zł

Zaprenumeruj newsletter

Na podany adres wysłaliśmy wiadomość z linkiem aktywacyjnym.

Dziękujemy.

Ten adres email jest juz zapisany w naszej bazie, prosimy podać inny adres email.

Na ten adres email wysłaliśmy już wiadomość z linkiem aktywacyjnym, dziękujemy.

Wystąpił błąd, przepraszamy. Prosimy wypełnić formularz ponownie. W razie problemów prosimy o kontakt.

Jeżeli chcesz otrzymywać lokalne informacje zdrowotne podaj kod pocztowy

Nie, dziękuję.
Poradnik świadomego pacjenta