×
COVID-19: wiarygodne źródło wiedzy

Perlak

dr med. Anna Górecka-Tuteja

Co to jest perlak i jakie są przyczyny jego powstawania?

Perlak to guzek umiejscowiony w uchu środkowym. Ucho środkowe znajduje się pomiędzy uchem zewnętrznym a wewnętrznym. Składa się na nie błona bębenkowa, jama bębenkowa zawierająca trzy kosteczki słuchowe, trąbka słuchowa (Eustachiusza) i powierzchnia zewnętrzna tzw. okienka owalnego. W uproszczeniu można powiedzieć, że zadaniem ucha środkowego jest przekazywanie fal dźwiękowych z ucha zewnętrznego, czyli przewodu słuchowego, do ucha wewnętrznego, a dalej do mózgu. W tej przestrzeni może dojść do wytworzenia się perlaka.

Swoją nazwę perlak zawdzięcza wyglądowi przypominającemu perłę – jest kulisty, o biało-perłowym zabarwieniu. Perlak nie jest nowotworem, jest zbudowany z prawidłowych komórek, które jednak występują w nieprawidłowym miejscu, co powodując jest przyczyną określonych objawów. Perlak jest niekiedy określany jako „skóra w niewłaściwym miejscu”, a ściślej – w obrębie kości skroniowej. Nieleczony perlak może rosnąć i niszczyć sąsiadujące i pobliskie struktury (np. kosteczki słuchowe, błędnik czy nerw słuchowy) powodując różne powikłania, ale nie powoduje przerzutów.

Wyróżnia się dwa główne rodzaje perlaków: perlaki wrodzone i nabyte.

Perlak wrodzony występuje od urodzenia i w okresie niemowlęctwa oraz wczesnego dzieciństwa najczęściej nie daje żadnych objawów. Wykrywany jest zazwyczaj przypadkowo w badaniu otoskopowym. W stadium bardziej zaawansowanym daje typowe objawy perlaka. Najczęściej jest rozpoznawany u dzieci w wieku 4–5 lat.

Perlak nabyty może mieć charakter pierwotny lub wtórny. Z perlakiem nabytym pierwotnym mamy do czynienia, kiedy u pacjenta nie występuje żadna inna choroba ucha, a perlak powstaje w wyniku zaburzeń normalnego procesu złuszczania się naskórka. Natomiast perlak nabyty wtórny powstaje z powodu wcześniejszego uszkodzenia błony bębenkowej. Prawidłowa błona bębenkowa jest ciągła, ale w wyniku urazu (np. nieprawidłowego czyszczenia ucha), operacji lub podczas zapalenia ucha środkowego może dość do pęknięcia błony bębenkowej i wytworzenia się w niej dziurki. Może to powodować powstanie perlaka nabytego wtórnego.

Jak często występuje perlak?

Częstość występowania perlaka waha się w zakresie 9–12 przypadków na 100 000 osób dorosłych oraz 3–15 przypadków na 100 000 dzieci. Mężczyźni chorują częściej. Ostatnio notuje się zmniejszenie zachorowalności na perlaka, najprawdopodobniej z powodu stosowania nowych metod leczenia zapalenia ucha środkowego. Z tego też powodu perlak rzadziej występuje w krajach rozwiniętych. Obecność perlaka obserwuje się u niektórych członków rodzin w kilku pokoleniach, co sugeruje genetyczną skłonność do jego wystąpienia.

Częstość występowania perlaka wzrasta u osób z wadami czaszkowo-twarzowymi. Szczególnie narażone są osoby z rozszczepem podniebienia. Ich narażenie na wystąpienie nabytego pierwotnego perlaka wzrasta 100–200 razy w stosunku do osób zdrowych.

Jakie są objawy perlaka?

Perlak często rośnie powoli i długo pozostaje nierozpoznany. Na tym etapie u większości osób występują nawracające wycieki wydzieliny w ucha, często o nieprzyjemnym zapachu. Dodatkowo może im towarzyszyć powoli postępujący niedosłuch, czasem szum uszny. Problemy ze słuchem początkowo dotyczą głównie gorszego słyszenia niskich dźwięków, uczucia zatkanego ucha. Na tym etapie chory nie ma problemów z rozmowami telefonicznymi, może rozmawiać w hałasie, zachowana jest też kontrola własnego głosu, czyli chory nie mówi głośniej niż inni. Później, wraz ze wzrostem perlaka, dochodzą kolejne objawy postępującego uszkodzenia słuchu: stopniowo pogarsza się rozumienie mowy, pacjent ma problemy z rozmowami w hałasie, zaczyna odczuwać różnicę w wysokości tego samego tonu w dwóch uszach i może mieć nieprzyjemne wrażenie w chorym uchu przy bardzo głośnych dźwiękach. Stopień niedosłuchu nie odzwierciedla jednak wielkości perlaka. Kiedy perlak jest już tak duży, że przekracza granice ucha środkowego, mogą się pojawić zawroty głowy i zaburzenia równowagi. W rzadszych przypadkach może dojść do porażenia nerwu twarzowego, czego charakterystycznymi objawami są opadanie kącika ust po stronie porażenia oraz niemożność gwizdania, mrugania okiem, marszczenia czoła i szczerzenia zębów.

Dodatkowo, w bardzo rzadkich przypadkach i przy bardzo zaawansowanej chorobie, mogą się pojawić objawy związane z komplikacjami wewnątrzczaszkowymi, takimi jak zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych, ropniak nadtwardówkowy i podtwardówkowy, ropień mózgu, zakrzepowe zapalenie zatoki esowatej. Objawy są wówczas bardzo nasilone i mogą obejmować ból ucha, głowy, wymioty, gorączkę a nawet zaburzenia świadomości.

W zależności od typu perlaka objawy i ich przebieg mogą się nieco różnić. W perlakach nabytych pierwotnych z reguły nawracające wycieki są skąpe, a towarzyszący niedosłuch niewielki, zwłaszcza w zakresie niskich dźwięków.

W przypadku perlaków nabytych wtórnych wycieki ropne są obfite, a niedosłuch postępuje szybko i jest bardziej nasilony i uciążliwy.

Jaka jest specyfika perlaka u dzieci?

Większość perlaków stwierdzanych u dzieci to perlaki nabyte pierwotne. Średni wiek dziecka, u którego występuje perlak to 10 lat; zdecydowana większość (ok. 70%) występuje u chłopców. U dzieci perlaki rosną szybciej i częściej powodują objawy niż u osób dorosłych. Częściej niż u dorosłych (2–10 razy) obserwuje się też nawroty perlaka, a ponadto często występują one także w drugim uchu.

Co robić w przypadku wystąpienia objawów perlaka?

Jeśli występują nawracające, zwłaszcza cuchnące wycieki z ucha, pojawia się wolno postępujący niedosłuch, a objawy trwają od kilku miesięcy lub lat – należy się zgłosić do lekarza rodzinnego lub do otolaryngologa.

Jeżeli do podanych wyżej objawów dodatkowo dołączą takie objawy jak ból okolicy ucha, ból głowy, zawroty głowy czy wreszcie porażenie nerwu twarzowego, należy się udać na SOR, gdzie konsultujący otolaryngolog może zdecydować, czy konieczne jest przyjęcie pacjenta na oddział otolaryngologii.

Jeżeli do powyższych objawów dołączą się wymioty lub gorączka trzeba pilnie zgłosić się na SOR, a w razie wystąpienia zaburzeń świadomości – wezwać pogotowie ratunkowe.

W jaki sposób lekarz ustala rozpoznanie perlaka?

Lekarz zbierze informacje dotyczące objawów, zapyta o ewentualny ból ucha, częstość i rodzaj wycieku z ucha, problemy ze słuchem, czego głównie dotyczą i jak zmieniają się czasie. Należy także opowiedzieć o przebytych zapaleniach ucha środkowego i ich leczeniu. Jeśli występowały jakieś urazy lub operacje dotyczące ucha, to także należy o tym powiedzieć. Bardzo ważne jest dokładne opisanie ewentualnych innych objawów, pozornie niezwiązanych z uchem, czyli zawrotów głowy, gorączki, wymiotów, bólu głowy, czy zaburzeń świadomości.

Następnie lekarz zbada pacjenta, ze szczególnym uwzględnieniem badania uszu. Badanie polega na dokładnym oglądaniu i badaniu dotykiem uszu i ich okolicy, a następnie na badaniu otoskopowym, które jest najważniejsze w diagnozowaniu perlaka i umożliwia dokładną ocenę błony bębenkowej. Jest ono całkowicie bezbolesne, lekarz wkłada mały plastikowy wziernik z lampką do przewodu słuchowego zewnętrznego i ogląda wnętrze przewodu. Czasem przed badaniem otoskopowym lekarz odessie małym ssakiem wydzielinę znajdującą się w uchu i woskowinę. Rozszerzoną wersją jest badanie otomikroskopowe, podczas którego lekarz ogląda błonę bębenkową pod mikroskopem.

Dodatkowym badaniem obrazowym, które może zlecić lekarz jest tomografia komputerowa kości skroniowych. Tomografia komputerowa jest ważna dla oceny wielkości perlaka i jego ewentualnego wpływu na sąsiednie struktury.

Ostatnio coraz szerzej dostępne jest badanie rezonansem magnetycznym w specjalnej sekwencji DW-MR (określane też jako non-EPI MR), które umożliwia wykrycie i uwidocznienie perlaków o wielkości 2–3 mm.

Ważną kwestią są badania słuchu – szczególnie audiometria. Ponieważ audiometria wymaga współpracy pacjenta, u małych dzieci wykonuje sie tzw. obiektywne badania słuchu, które nie wymagają współpracy dziecka. Należą do nich tympanometria i bardziej specjalistyczne badanie emisji otoakustycznych albo rejestracja odpowiedzi wywołanych z pnia mózgu. Na podstawie badania audiometrycznego i innych badań słuchu można ocenić wielkość niedosłuchu a także jego rodzaj.

Jakie są metody leczenia perlaka?

Perlaka leczy się wyłącznie chirurgiczne! Leczenie przy użyciu leków jest wskazane wówczas, gdy mamy do czynienia z zaostrzonym stanem zapalnym i ropnym wyciekiem z ucha. Takie leczenie przygotowuje do planowanego leczenia operacyjnego i obejmuje stosowanie kropli do ucha zawierających antybiotyki i steroidy, a u pacjentów ze znacznym odczynem zapalnym dodatkowo antybiotyków podawanych doustnie lub dożylnie. Przed zleceniem antybiotyku lekarz może pobrać wymaz z ropnej wydzieliny z ucha do badań mikrobiologicznych.

Głównym celem leczenia operacyjnego jest usunięcie zmian perlakowych z ucha i uzyskanie suchego ucha bez wycieków. Drugim celem jest przywrócenie prawidłowego słuchu, wówczas, gdy jest to możliwe.

Perlaki muszą być starannie usunięte z przestrzeni ucha, ponieważ mają ogromną zdolność do odrastania. Z tego powodu pacjenci muszą pozostać w wieloletniej kontroli pooperacyjnej.

Istnieje kilka metod operacyjnego usunięcia perlaka. Dla każdego pacjenta lekarz dobiera metodę, która z jak największym prawdopodobieństwem zapewni pacjentowi wyzdrowienie i zminimalizuje ryzyko odrośnięcia perlaka.

Każda metoda ma określone zalety i wady. Niektóre operacje są dwuetapowe, co oznacza, że w ciągu 6–12 miesięcy od pierwszej operacji należy wykonać kolejny zabieg. Nie oznacza to żadnych powikłań ani niepowodzenia pierwszej interwencji chirurgicznej, jest to standardowa procedura. W innych przypadkach pacjent musi regularnie zgłaszać się do laryngologa na czyszczenie ucha, a na co dzień chronić ucho przed dostępem wody.

Lekarz wyjaśni pacjentowi wybór metody leczenia chirurgicznego, jego konsekwencje oraz zalecenia dotyczące okresu pooperacyjnego, których należy ściśle przestrzegać.

Czy jest możliwe całkowite wyleczenie perlaka?

Całkowite wyleczenie jest możliwe tylko przy zastosowaniu leczenia operacyjnego. Pacjent po operacji perlaka musi pozostawać pod długoletnią kontrolą lekarską.

Co trzeba robić po zakończeniu leczenia perlaka?

Zalecenia dotyczące kontroli różnią się w zależności od zastosowanej techniki operacyjnej. Lekarz wyjaśni każdemu pacjentowi, jakich zaleceń musi przestrzegać i jak często zgłaszać się na wizyty kontrolne. Zazwyczaj pacjenci muszą pozostać w stałej kontroli laryngologicznej, niektórzy do końca życia. W niektórych przypadkach konieczne są kolejne operacje. Niestosowanie się do zaleceń pooperacyjnych może pociągać za sobą zniweczenie efektów operacji lub doprowadzić do poważnych powikłań.

Jeśli po operacji perlaka ponownie wystąpią objawy towarzyszące wcześniej chorobie, należy przyspieszyć wizytę kontrolną, ponieważ perlaki mają tendencję do odrastania, nawet przy prawidłowo zastosowanym leczeniu.

Co robić, aby uniknąć zachorowania na perlaka?

Pacjenci, którzy chorowali na perlaka nabytego wtórnego powinni unikać sytuacji, w których mogłoby dojść do ponownego przedziurawienia błony bębenkowej – zaprzestać nieprawidłowego czyszczenia uszu, unikać urazowych sportów (np. boksu).

W przypadku wystąpienia zapalenia ucha należy się ściśle stosować do zaleceń lekarza.

10.11.2016
Wybrane treści dla Ciebie
  • Patologie przewodu słuchowego
Doradca Medyczny
  • Czy mój problem wymaga pilnej interwencji lekarskiej?
  • Czy i kiedy powinienem zgłosić się do lekarza?
  • Dokąd mam się udać?
+48

w dni powszednie od 8.00 do 18.00
Cena konsultacji 29 zł

Zaprenumeruj newsletter

Na podany adres wysłaliśmy wiadomość z linkiem aktywacyjnym.

Dziękujemy.

Ten adres email jest juz zapisany w naszej bazie, prosimy podać inny adres email.

Na ten adres email wysłaliśmy już wiadomość z linkiem aktywacyjnym, dziękujemy.

Wystąpił błąd, przepraszamy. Prosimy wypełnić formularz ponownie. W razie problemów prosimy o kontakt.

Jeżeli chcesz otrzymywać lokalne informacje zdrowotne podaj kod pocztowy

Nie, dziękuję.
Poradnik świadomego pacjenta