×
COVID-19: wiarygodne źródło wiedzy

Pokrzywka u dzieci

, lek. med. Adriana Polańska
Katedra i Klinika Dermatologii Uniwersytetu Medycznego w Poznaniu

U dzieci pokrzywka zwykle ma charakter ostry i może się wiązać ze spożyciem określonego pokarmu, zastosowaniem leku czy współistniejącą infekcją górnych dróg oddechowych.

Co to jest pokrzywka i jakie są jej przyczyny?

Pokrzywka należy do częstych chorób skóry i charakteryzuje się wysiewem swędzących rumieniowo-obrzękowych zmian skórnych zwanych bąblami pokrzywkowymi (zobacz zdjęcie). Bąble te powstają szybko i tak samo ustępują (w ciągu kilku-kilkunastu godzin) bez pozostawienia śladu.

Pokrzywka a obrzęk naczynioruchowy

Odmianę pokrzywki stanowi obrzęk naczynioruchowy, w którym obserwuje się obrzęk dolnych partii skóry i tkanki podskórnej, z możliwością zajęcia błon śluzowych. Typowo w obrzęku obserwuje się nieco dłuższe utrzymywanie się zmian skórnych w porównaniu z pokrzywką (nawet do dwóch dób).

Mechanizm powstawania pokrzywki i obrzęku naczynioruchowego jest taki sam i wiąże się ze zwiększoną przepuszczalnością drobnych naczyń włosowatych skóry i następowym jej obrzękiem. Proces ten zachodzi wskutek działania szeregu substancji (tzw. mediatorów, do których należy histamina) uwalnianych z komórek (tzw. bazofilów oraz komórek tucznych).

W procesie uwalniania mediatorów z niniejszych komórek zaangażowanych jest wiele czynników. Możemy wyróżnić czynniki alergiczne (np. pożywienie, leki), a także wiele czynników zewnętrznych, w tym ciepło, zimno, wodę, ucisk. Znaczenie mają też czynniki pochodzenia roślinnego i zwierzęcego (ukąszenia owadów).

Pokrzywka i obrzęk naczynioruchowy mogą towarzyszyć infekcjom bakteryjnym, wirusowym i grzybiczym, a zwłaszcza pasożytniczym. Ponadto może dojść do wysiewu bąbli w przebiegu chorób tarczycy oraz schorzeń ogólnoustrojowych. Nierzadko rozpoznanie czynnika wywołującego objawy chorobowe jest bardzo trudne i w dużym odsetku pokrzywek przewlekłych niestety nie udaje się ustalić przyczyny choroby (tzw. pokrzywka przewlekła). U dzieci pokrzywka ma najczęściej charakter ostry, czyli wysiewy bąbli utrzymują się krócej niż 6 tygodni i często powiązane są z alergią.

Rodzaje pokrzywki

Podział pokrzywki:

  • pokrzywka alergiczna (najczęściej związana z uczuleniem na pokarmy, leki)
  • pokrzywka niealergiczna (w tym pokrzywki fizyczne na ciepło, zimno, ucisk)
  • pokrzywka objawowa (towarzysząca innym chorobom)
  • pokrzywka idiopatyczna (o nieznanej etiologii, w tym związana z autoagresją).

Jak często występuje pokrzywka?

Pokrzywka jest częstą dermatozą i występuje u około 10–20% populacji, przejawiając najczęściej charakter ostry i samoograniczający. Jedną z postaci obrzęku naczynioruchowego jest obrzęk naczynioruchowy dziedziczny, a więc występujący rodzinnie. Jest to schorzenie uwarunkowane genetycznie, a jego istotą jest zmniejszona aktywność (lub jej brak) jednego z białek o nazwie inhibitor esterazy pierwszej składowej dopełniacza (C1). Białko to wykazuje zdolność do hamowania aktywności enzymów zawartych w krwi. W sytuacji niedoboru tego białka ma miejsce niekontrolowane pobudzenie części białek należących do układu immunologicznego (tzw. układu dopełniacza), co zachodzi nawet pod wpływem niewielkiego bodźca. Wrodzony obrzęk naczynioruchowy rozpoczyna się zwykle pomiędzy 7. a 13. rokiem życia i charakteryzuje sie nasilonym obrzękiem trwającym od 24 do 72 godzin. Do czynników wyzwalających należą urazy, zabiegi stomatologiczne i chirurgiczne, a także ucisk tkanek.

Jak się objawia pokrzywka?

Ryc. 1. Bąble pokrzywkowe różnej wielkości i kształtu

Pokrzywka, jak wspomniano wcześniej, objawia się nagłym wysiewem bąbli podobnych do zmian powstających po ukłuciu owada żądlącego lub po dotknięciu pokrzywą (stąd nazwa choroby). Są to wykwity nieznacznie wyniosłe ponad powierzchnię skóry, o zabarwieniu porcelanowym, różowym lub czerwonym i zwykle wiążą się z intensywnymi dolegliwościami świądowymi. Rozmiary wykwitów mogą wynosić od kilku milimetrów do kilku, a nawet kilkunastu centymetrów.

Pokrzywka może współistnieć z obrzękiem naczynioruchowym, który najczęściej dotyczy warg i powiek, może pojawić się również na tułowiu i w okolicach narządów płciowych. W przypadku obrzęku naczynioruchowego błon śluzowych gardła i krtani oraz języka może wystąpić duszność, uczucie braku tchu, co stanowi bezpośrednio sytuację zagrażającą życiu. W przypadku pokrzywki ostrej alergicznej dodatkowo mogą się pojawić inne objawy, takie jak ból brzucha, nudności, spadek ciśnienia tętniczego, a także utrata przytomności.

Co robić w razie wystąpienia objawów pokrzywki?

W przypadku pokrzywki ostrej dochodzi do ustąpienia wysiewów bąbli w czasie nieprzekraczającym 6 tygodni, zwykle zanik wykwitów ma miejsce już po kilku godzinach. W przypadku rozległych zmian, którym towarzyszą obrzęk naczynioruchowy i dokuczliwy świąd, wskazana jest pilna konsultacja lekarska w celu podania szybko działających leków przeciwzapalnych i przeciwobrzękowych. Obrzęk naczynioruchowy, jak wspomniano wcześniej, może stanowić zagrożenie życia, jeśli wystąpi w obrębie głośni i krtani oraz kiedy towarzyszy mu spadek ciśnienia tętniczego.

Do objawów sugerujących zajęcie krtani należą:

  • uczucie pełności i przeszkody w gardle,
  • duszność,
  • zmiana zabarwienia głosu.

Niewątpliwie nawracające epizody obrzęku naczynioruchowego oraz pokrzywki wymagają konsultacji dermatologa w celu przeprowadzenia niezbędnej diagnostyki.

Jak lekarz ustala diagnozę?

Rozpoznanie pokrzywki i obrzęku naczynioruchowego jest proste i opiera się na stwierdzeniu typowych objawów. W celu ustalenia przyczyny choroby niezbędne są natomiast przeprowadzenie szczegółowego wywiadu lekarskiego i drobiazgowa diagnostyka. U dzieci pokrzywka zwykle ma charakter ostry i może się wiązać ze spożyciem określonego pokarmu, zastosowaniem leku czy współistniejącą infekcją górnych dróg oddechowych. Istotne w tej grupie pacjentów znaczenie ma badanie kału w kierunku pasożytów jelitowych, a także ognisk utajonego zakażenia (chore zęby, ropne migdałki). W przypadku podejrzenia wrodzonego obrzęku naczynioruchowego konieczne są specjalistyczne badania laboratoryjne.

Jakie są sposoby leczenia pokrzywki?

Leczenie pokrzywki zależy od jej typu oraz od czynników wywołujących. Po ustaleniu rodzaju czynnika sprawczego należy unikać kontaktu z nim, zwłaszcza jeśli dotyczy to leków i produktów spożywczych. W leczeniu podstawową rolę odgrywają leki przeciwhistaminowe.

W najcięższych przypadkach przebiegających z obrzękiem naczynioruchowym należy rozważyć zastosowanie glikokortykosteroidów, czyli silnych leków przeciwzapalnych i przeciwobrzękowych. W niektórych przypadkach pokrzywek fizykalnych podejmuje się próbę powolnego przyzwyczajania pacjenta do kontaktu z bodźcem wywołującym objawy. Przykładowo w pokrzywce z zimna wytwarza się tolerancję ochładzania przez powolne, stopniowe eksponowanie na zimno małych odcinków skóry (możliwe jedynie w warunkach szpitalnych).

Wrodzony obrzęk naczynioruchowy nie reaguje na typowe leczenie stosowane w przebiegu pokrzywki czy klasycznego obrzęku. W takich przypadkach stosuje się leki pochodzenia hormonalnego i transfuzję krwi (konkretnie osocza).

Czy możliwe jest całkowite wyleczenie pokrzywki?

Pokrzywka ostra jest zwykle samoograniczająca i mija po ustąpieniu czynnika sprawczego. W przypadku pokrzywki przewlekłej, jeśli znamy jej podłoże, pacjent może być wolny od objawów skórnych, jeżeli unika kontaktu z danym czynnikiem. Wrodzony obrzęk naczynioruchowy, z uwagi na podłoże genetyczne, towarzyszy choremu przez całe jego życie.

Co trzeba zrobić po zakończeniu leczenia?

Jeśli zidentyfikowano czynnik wywołujący, należy unikać ponownego kontaktu. Ma to szczególne znaczenie w odniesieniu do leków, ponieważ ponowne spożycie leku może doprowadzić do rozwinięcia nawet cięższych objawów. Powinno się unikać również podawania leków mających podobną budowę do tego, który pierwotnie spowodował zmiany. W przypadku dzieci z rozpoznanym wrodzonym obrzękiem naczynioruchowym należy pamiętać, że w każdym przypadku zabiegów stomatologicznych czy usuwania migdałków podniebiennych chorzy ci wymagają leczenia i ścisłej obserwacji po zabiegu.

Co robić, aby uniknąć zachorowania dziecka na pokrzywkę?

Wysiew bąbli pokrzywkowych – zarówno pierwszorazowy, jak i kolejny u chorych na pokrzywkę przewlekłą – jest trudny do przewidzenia. Jedynie w przypadku poznania bezpośredniej przyczyny powstawania zmian skórnych można temu zapobiegać. Zatem przykładowo zaleca się unikanie czynników fizycznych prowokujących wysiewy bąbli (nagłego ochłodzenia ciała czy chłodnych napojów w pokrzywce z zimna), pokarmów prowokujących objawy, a także leków.


12.10.2012
Zobacz także
  • Atopowe zapalenie skóry (AZS) u dzieci
  • Objawy skórne u dzieci: plamki, krosty, bąble
  • Pokrzywka
Wybrane treści dla Ciebie
  • Kamica przewodów żółciowych u dzieci
  • Cukrzyca u dzieci
  • Autyzm
  • Ostre zapalenie wyrostka robaczkowego u dzieci
  • Astma u dzieci - mechanizmy i przyczyny
  • Atopowe zapalenie skóry (AZS) u dzieci
  • Wizyta adaptacyjna dziecka w gabinecie stomatologicznym
  • Zaburzenia lękowe u dzieci i młodzieży
  • Schizofrenia u dzieci i młodzieży
  • Padaczka u dziecka
Doradca Medyczny
  • Czy mój problem wymaga pilnej interwencji lekarskiej?
  • Czy i kiedy powinienem zgłosić się do lekarza?
  • Dokąd mam się udać?
+48

w dni powszednie od 8.00 do 18.00
Cena konsultacji 29 zł

Zaprenumeruj newsletter

Na podany adres wysłaliśmy wiadomość z linkiem aktywacyjnym.

Dziękujemy.

Ten adres email jest juz zapisany w naszej bazie, prosimy podać inny adres email.

Na ten adres email wysłaliśmy już wiadomość z linkiem aktywacyjnym, dziękujemy.

Wystąpił błąd, przepraszamy. Prosimy wypełnić formularz ponownie. W razie problemów prosimy o kontakt.

Jeżeli chcesz otrzymywać lokalne informacje zdrowotne podaj kod pocztowy

Nie, dziękuję.
Poradnik świadomego pacjenta