Co to jest ropień płuca i jakie są jego przyczyny?
Ropień płuca to zbiornik ropnej wydzieliny w płucu. Zazwyczaj powstaje jako powikłanie bakteryjnego zapalenia płuc. Ropień płuca może się rozwinąć we wszystkich obszarach płuc. Choroba może mieć postać pojedynczego ropnia lub ropni mnogich.
Ropień pierwotny powstaje u dzieci uprzednio zdrowych, a wtórny u tych, u których istnieją czynniki sprzyjające, np. wady wrodzone, zaburzenia immunologiczne, zakażenia (gruźlica, bąblowiec), choroby neurologiczne (np. powodujące osłabienie odruchu kaszlowego, problemy z połykaniem). Drobnoustrojami odpowiadającymi za wytworzenie się ropnia są najczęściej bakterie, np. gronkowiec złocisty lub paciorkowce.
U dzieci istotnym czynnikiem, który może sprzyjać powstaniu ropnia jest zachłyśnięcie, szczególnie u dzieci z opóźnieniem rozwoju i wadami wrodzonymi. Po około 1–2 tygodniach od zachłyśnięcia może dojść do rozwoju ropnia. Ropnie płuca mogą się rozwijać u dzieci z wrodzonymi wadami układu oddechowego (np. torbiele), istniejącym zwężeniem dróg oddechowych lub w już istniejących jamach (np. po przebytej gruźlicy).
Jak często występuje ropień płuca?
Ropień płuca występuje rzadko. Najczęściej pojawia się jako powikłanie bakteryjnego zapalenia płuc.
Jak objawia się ropień płuca?
Ropień płuca powoduje podobne objawy jak zapalenie płuc. Najczęściej występuje gorączka, która może się utrzymywać stale lub pojawić ponownie po krótkim okresie bez gorączki. Zwykle temperatura przekracza 39°C. Ponadto zazwyczaj pojawia się kaszel, któremu może towarzyszyć wykrztuszanie ropnej plwociny, często o nieprzyjemnym, gnilnym zapachu. Rzadszymi objawami są ból w klatce piersiowej oraz uczucie duszności. Ze względu na to, że ropień płuca rozwija się najczęściej w konsekwencji zapalenia płuc, czasem trudno jest odróżnić jego objawy od objawów zapalenia płuc. Z biegiem czasu u pacjentów z nieleczonym ropniem płuca mogą się pojawić inne objawy: poty nocne, ogólne osłabienie, odpluwanie plwociny podbarwionej krwią, a także utrata masy ciała.
Nieleczony ropień płuca może prowadzić do powikłań. Jednym z najcięższych jest krwawienie do jamy ropnia. Może ono być przyczyną pojawienia się krwioplucia lub rozprzestrzeniania się zawartości ropnia na inne obszary płuca. Inne powikłania to ropniak opłucnej, przetoka oskrzelowo-opłucnowa, posocznica, pojawienie się ropni wtórnych (np. w ośrodkowym układzie nerwowym).
Co robić w razie wystąpienia objawów ropnia płuca?
Ropień płuca najczęściej występuje u chorujących na bakteryjne zapalenie płuc, dlatego osoby ze zdiagnozowanym bakteryjnym zapaleniem płuc w przypadku wystąpienia opisanych objawów powinny zasięgnąć porady lekarskiej. Szczególnie alarmujące jest pojawienie się gorączki i silnego kaszlu po okresie lepszego samopoczucia u tych pacjentów.
Jak lekarz ustala diagnozę ropnia płuca?
Najpierw lekarz zbiera od pacjenta wywiad dotyczący objawów, dotychczasowego przebiegu dolegliwości, chorób towarzyszących oraz innych czynników mogących wpływać na wystąpienie ropnia płuca. Następnie bada pacjenta, ze szczególnym uwzględnieniem opukiwania i osłuchiwania klatki piersiowej. Na tej podstawie lekarz może powziąć podejrzenie ropnia płuca.
Pomocne przy diagnozowaniu ropnia płuca mogą być także badania laboratoryjne krwi, w których zazwyczaj pojawia się zwiększona liczba leukocytów, czyli krwinek białych, oraz podwyższone stężenie CRP. Wyniki te wskazują na toczący się organizmie proces zapalny, nie są one jednak charakterystyczne tylko dla ropnia płuca. Decydujące znaczenie ma zdjęcie rentgenowskie klatki piersiowej, które pozwala potwierdzić rozpoznanie ropnia płuca oraz określić jego lokalizację. W celu identyfikacji drobnoustroju odpowiedzialnego za wystąpienie ropnia można wykonać badanie bakteriologiczne plwociny, ale nie jest to konieczne, a ponadto nie zawsze jego wyniki są wiarygodne. W warunkach szpitalnych, w razie wątpliwości co do rozpoznania, lekarz zleca niekiedy badanie ultrasonograficzne oraz tomografię komputerową klatki piersiowej.
Jakie są sposoby leczenia ropnia płuca?
Leczenie ropnia płuca opiera się na podawaniu antybiotyków. Zwykle w początkowej fazie leczenia podaje się antybiotyki dożylnie, a następnie przechodzi się na leki podawane doustnie. Ponadto stosuje się tzw. drenaż ułożeniowy, czyli takie ułożenie ciała pacjenta, aby ropa mogła wydostać się z ropnia, a następnie zostać odkrztuszona przez pacjenta. Przeciętnie leczenie ropnia trwa około 4 tygodni.
W bardzo rzadkich przypadkach, kiedy ropień płuca nie ustępuje mimo zastosowania antybiotyków podawanych dożylnie, stosuje się takie metody, jak nakłucie ropnia igłą przez skórę i odprowadzenie ropy lub operacyjne usunięcie fragmentu płuca razem ze znajdującym się w nim ropniem.
Jeżeli ropień jest spowodowany gruźlicą lub grzybicą, stosuje się odpowiednie leczenie właściwe dla danej choroby, czyli leki przeciwbakteryjne lub przeciwgrzybicze.
Czy jest możliwe całkowite wyleczenie?
W większości przypadków ropień płuca udaje się całkowicie wyleczyć. Trwa to średnio około 4 tygodnie od momentu rozpoczęcia leczenia antybiotykami. Powodzenie leczenia jest uzależnione od przyczyny powstania ropnia, stanu pacjenta oraz ewentualnych powikłań. W razie niepowodzenie leczenia antybiotykami stosuje się leczenie chirurgiczne.
Co trzeba robić po zakończeniu leczenia ropnia płuca?
Najważniejsze jest skrupulatne zastosowanie się do zaleceń lekarza prowadzącego, a zwłaszcza przyjmowanie antybiotyku przez cały wskazany przez lekarza czas i nieodstawianie go samowolnie, mimo subiektywnego dobrego samopoczucia. Po leczeniu należy bezwzględnie przestrzegać zaleceń dotyczących wykonywania badań kontrolnych.
Pacjenci chorujący na wtórny ropień płuca powinni być pod stałą opieką specjalisty zajmującego się ich chorobą podstawową. Ważna jest także profilaktyka, czyli unikanie możliwości zakażenia bakteryjnym zapaleniem płuc oraz wykonywanie szczepień ochronnych – zwłaszcza przeciw grypie i pneumokokom.
Każdy pacjent chorujący na ropień płuca, u którego po okresie poprawy samopoczucia w trakcie leczenia nastąpił nawrót objawów powinien się pilnie zgłosić do lekarza.
