Pytanie nadesłane do redakcji
Moje dzieci 4 i 7 lat przechodzą szkarlatynę - jedno słabiej, drugie mocniej. Czy po 3 dobach podawania antybiotyku można wychodzić na podwórko w cieniu? I po jakim czasie od zakończenia antybiotyku trzeba zrobić badania i jakie konkretnie?
Odpowiedział
dr med. Ernest Kuchar
Klinika Pediatrii i Chorób Zakaźnych
Uniwersytet Medyczny we Wrocławiu
Szkarlatyna, czyli płonica, jest chorobą wywołaną przez beta-hemolizujące paciorkowce ropne grupy A (Streptococcus pyogenes), zwykle wywołujące zapalenie migdałków i gardła. Choroba może przebiegać pod względem klinicznym łagodnie, umiarkowanie ciężko lub ciężko. Paciorkowce są bardzo wrażliwe na antybiotyki z grupy penicylin i cefaloporyn i przeważnie podatne na makrolidy (np. klarytromycyna, azytromycyna), natomiast są oporne na aminoglikozydy (np. gentamycyna) czy trimetoprim/sulfametoksazol (Biseptol, Bactrim). Podstawowym lekiem stosowanym przeciwko paciorkowcom są zwykłe penicyliny, głównie fenoksymetylopenicylina (np. Ospen, V-cylina).
Chory przestaje być zaraźliwy dla otoczenia po jednej dobie właściwej antybiotykoterapii. Jeżeli zatem Pani dzieci były właściwie leczone, po 3 dobach terapii nie są zaraźliwe dla otoczenia. Jeżeli nie gorączkują i czują się dobrze, to mogą bezpiecznie wychodzić na podwórko. Odpowiednia rekomendacja brzmi następująco: „W celu ograniczenia szerzenia się zakażenia, chory na paciorkowcowe zapalenie gardła lub migdałków nie powinien kontaktować się z innymi osobami w przedszkolu, szkole lub w pracy przez okres 24 godz. od zastosowania skutecznego antybiotyku [BII]”.
Co do badań kontrolnych to przebycie zakażenia paciorkowcowego, w tym szkarlatyny, może prowadzić do rozwoju późnych powikłań nieropnych, takich jak ostre popaciorkowcowe kłębkowe zapalenie nerek, odczynowe zapalenie stawów, gorączka reumatyczna, pląsawica Sydenhama i zespół PANDAS. Właściwe leczenie antybiotykiem przyśpiesza wyzdrowienie z ostrego zakażenia. Niestety nie ma dowodów, że właściwe leczenie zakażeń paciorkowcowych zapobiega wszystkim powikłaniom nieropnym, np. kłębkowemu zapaleniu nerek, które rozwija się zwykle 10-14 dni po zakażeniu paciorkowcowym. Podstawą rozpoznania ostrego kłębkowego zapalenia nerek jest badanie lekarskie z badaniem moczu. Badania laboratoryjne, w tym ASO niewiele wnoszą i mają znaczenie pomocnicze. Podobnie żaden pojedynczy objaw czy test laboratoryjny nie umożliwia rozpoznania gorączki reumatycznej, którą rozpoznaje się na podstawie kryteriów Jonesa. Po szczegóły odsyłam do wyjaśnień na temat ASO i innych badań diagnostycznych.
Podsumowując, właściwe leczenie antybiotykiem ostrych zakażeń paciorkowcowych, w tym płonicy, skraca ich objawy i łagodzi przebieg, niemniej nawet najlepszy antybiotyk nie zapobiega rozwojowi wszystkich powikłań. Powikłania zakażenia paciorkowcowego wykrywa się na podstawie badania klinicznego. Pomocnicze znaczenie mają badania dodatkowe, takie jak morfologia krwi, badanie ogólne moczu, CRP, ASO i EKG zalecane, gdy jest taka potrzeba. Powikłania późne rozwijają się zwykle po 2-4 tygodniach po przebyciu ostrego zakażenia paciorkowcowego.
Piśmiennictwo:
Clinical Infectious Diseases: Clinical Practice Guideline for the Diagnosis and Management of Group A Streptococcal Pharyngitis: 2012 Update by the Infectious Diseases Society of America.DermNet NZ: Scarlet Fever
HealthLibrary: Scarlet Fever
KidsHealth: Scarlet Fever
Narodowy Program Ochrony Antybiotyków: Rekomendacje postępowania w pozaszpitalnych zakażeniach układu oddechowego 2010
NCBI: Evaluation of Poststreptococcal Illness Am Fam Physician 2005 May 15; 71(10): 1949-54
Wikipedia: Gorączka reumatyczna