Pytanie nadesłane do redakcji
Mój syn ma dużo wydzieliny z uszu. Nie czyszczę mu uszu w środku, tylko małżowinę, to, co widać. Czy aby na pewno nie powinnam czyścić patyczkiem głębiej? Od czego zależy produkcja woskowiny? Czy można jakoś zmniejszyć jej produkcję?
Odpowiedział
dr hab. med. Bożena Skotnicka otolaryngolog Klinika Otolaryngologii Dziecięcej Uniwersytet Medyczny w Białymstoku
Woskowina (z łacińskiego cerumen) jest mieszaniną wydzielin gruczołów łojowych i potowych skóry przewodu słuchowego zewnętrznego oraz złuszczonych komórek naskórka. Jest fizjologiczną substancją pełniącą rolę ochronną oraz nawilżającą i oczyszczającą skórę tej okolicy. Jej wygląd, konsystencja i ilość są uwarunkowane genetycznie, u większości osób rasy białej i czarnej woskowina jest wilgotna, miękka, barwy od żółtej do ciemnobrązowej. Normalnie jest ona eliminowana przez mechanizmy samooczyszczania związane z przesuwaniem się naskórka i ruchami żuchwy. Niektóre osoby mają skłonność do wytwarzania dużej ilości woskowiny.
Zaleganie woskowiny w przewodzie słuchowym oraz jego zatykanie jest dość częstym problemem dotyczącym 1 dziecka na 10, 1 na 20 dorosłych oraz nasilającym się w wieku starszym (19–65% osób w wieku powyżej 65. roku życia). Objawy z tym związane to: niedosłuch (nasilenie zależy od stopnia zatkania przewodu), szumy uszne, uczucie pełności w uchu, kłucie w uchu, swędzenie, ból ucha oraz kaszel i zawroty głowy. Objawy mogą nasilać się nagle, po kąpieli i nalaniu wody do ucha. Zalegająca woskowina uniemożliwia także ocenę otoskopową błony bębenkowej w przypadku stanów zapalnych ucha środkowego (częstych w młodszym wieku dziecięcym). Najbardziej narażone na zatykanie przewodu słuchowego woskowiną są osoby z przewodem wąskim lub anatomicznie nieprawidłowym, noszące aparaty słuchowe oraz mające schorzenia dermatologiczne.
Metody stosowane do oczyszczania przewodu słuchowego zewnętrznego, także u dzieci, to: mycie zewnętrznej części mydłem i wodą w czasie codziennych zabiegów higienicznych, używanie patyczków z bawełnianą końcówką oraz kropli zawierających substancje cerumenolityczne. Panuje zgodna opinia lekarzy klinicystów (nieoparta jednak na wystarczających danych doświadczalnych), że używanie patyczków, najczęstszej metody czyszczenia uszu, nasila ryzyko zatkania przewodu słuchowego. Urazy skóry przewodu mogą także zwiększać ryzyko powstania w jej obrębie stanu zapalnego.
Metody stosowane w przypadku konieczności usunięcia woskowiny obturującej przewód słuchowy to:
Stosowanie patyczka do oczyszczania tylko najbardziej zewnętrznej części przewodu słuchowego i małżowiny jest właściwe, nie należy wkładać go głębiej. Przy braku tendencji do zatykania przewodu takie postępowanie jest wystarczające. Przy dużej produkcji woskowiny może być konieczne regularne czyszczenie uszu co 6 do 12 miesięcy w gabinecie laryngologicznym lub stosowanie preparatów miejscowych, co zapobiega jej gromadzeniu się w przewodzie słuchowym i jego zatykaniu. Nie jest mi znany sposób na zmniejszenie produkcji woskowiny.