×
COVID-19: wiarygodne źródło wiedzy

Jak się leczy zakażenie paciorkowcem beta-hemolizującym?

dr hab. med. Ernest Kuchar
Klinika Pediatrii z Oddziałem Obserwacyjnym WUM

Pytanie nadesłane do redakcji

Od pewnego czasu źle się czuję, jakbym cały czas była przeziębiona – utrzymuje się kaszel i zalegająca flegma. Zrobiłam wymaz z gardła i stwierdzono obecność Streptococcus beta-haemolyticus, MLSB(-). Co to jest za bakteria, jakie jest leczenie? Do jakiego specjalisty się udać?

Gardło jest naturalnie skolonizowane przez różne drobnoustroje i nie jest środowiskiem jałowym. Jednym z drobnoustrojów może być paciorkowiec beta-hemolizujący (łac. Streptococcus pyogenes beta-haemolyticus).

Ta Gram-dodatnia bakteria może rzeczywiście albo wywołać ostre zapalenie gardła, albo też bezobjawowo, nieszkodliwie bytować w gardle. Paciorkowcowe zapalenie gardła jest częstą chorobą dzieci w wieku 5–15 lat. Zakażenie paciorkowcem nie powoduje kaszlu ani nie daje przewlekłych objawów przeziębieniowych, zatem w Pani przypadku najprawdopodobniej paciorkowiec beta-hemolizujący jest tylko „niewinnym świadkiem”, a nie przyczyną Pani dolegliwości. Zjawisko to określamy mianem bezobjawowego nosicielstwa.

Nosicielstwo paciorkowców w gardle jest stosunkowo częste. W Stanach Zjednoczonych kolonizację gardła przez paciorkowce beta-hemolizujące grupy A wykryto u 8,3% dzieci w wieku 5–7 lat, w Danii rozpoznano u 10,9% badanych dzieci do 15. roku życia. Badania innych autorów wskazują na kolonizację 2–4% osób dorosłych, zwłaszcza mających kontakt z dziećmi.

Leczenie paciorkowców jest stosunkowo proste – zwykle stosuje się penicylinę. Z uwagi na wątpliwą odpowiedzialność paciorkowców za Pani problemy zdrowotne, leczenie może być bezcelowe – może wyeliminować paciorkowce, natomiast nie wpłynie na Pani dolegliwości. Najlepiej skontaktować się z lekarzem pierwszego kontaktu, który Pani doradzi.

Paciorkowiec beta-hemolizujący i podwyższone miano ASO

Pytanie nadesłane do redakcji

W wymazie z gardła wyhodowano Streptococcus beta-hemolizujący. Dodam, że utrzymuje się u mnie ASO na poziomie 405. Co może być przyczyną i czym to może grozić? Ponadto z powodu podwyższonego miana ASO przyjmowałam penicylinę.

Co to jest ASO?

ASO (anti-streptolysine O), czyli swoiste przeciwciała przeciwko enzymowi produkowanemu przez paciorkowce, streptolizynie O, pojawiają się w organizmie ludzkim po kontakcie z tymi drobnoustrojami, zatem ich obecność (miano powyżej normy) dowodzi jedynie styczności z paciorkowcami, np. przebytego dawno temu zakażenia gardła. Wzrost miana wskazuje na niedawny, świeży kontakt z drobnoustrojem lub uczynnienie gorączki reumatycznej. Może też być wynikiem fałszywie dodatnim. W wątpliwych przypadkach warto wykonać bardziej swoiste badania np. oznaczenie anty-DNA-azy B.

Ponieważ, jak rozumiem, nie ma Pani objawów klinicznych i czuje się dobrze, powinna Pani zaakceptować fakt nosicielstwa paciorkowców w gardle – przecież nikt z nas nie jest jałowy, wszyscy mamy w jamie nosowo-gardłowej różnorodne bakterie.

Późne powikłania nieropne po zakażeniu paciorkowcem beta-hemolizującym

Pytanie nadesłane do redakcji

Czy u dziecka po przebytej anginie paciorkowcowej lub płonicy leczonej penicyliną należy po zakończonym leczeniu rutynowo wykonać kontrolne badanie moczu ogólnego i ASO? Jeśli tak, to po jakim czasie od zakończenia choroby? Czy badania takie są uzasadnione, gdy w leczeniu zastosowano leki drugiego wyboru, np. amoksycylinę lub makrolidy w przypadku alergii na β-laktamy?

Przebycie zakażenia paciorkowcowego może prowadzić do rozwoju późnych powikłań nieropnych, takich jak ostre popaciorkowcowe kłębuszkowe zapalenie nerek, odczynowe zapalenie stawów, gorączka reumatyczna, pląsawica Sydenhama i zespół PANDAS. Właściwe leczenie antybiotykiem przyśpiesza wyzdrowienie z ostrego zakażenia. Niestety nie ma dowodów, że właściwe leczenie zakażeń paciorkowcowych zapobiega wszystkim powikłaniom nieropnym, np. kłębuszkowemu zapaleniu nerek, które rozwija się zwykle 10–14 dni po zakażeniu paciorkowcowym.

Podstawą rozpoznania późnych powikłań po zakażeniu paciorkowcem beta-hemolizującym są objawy kliniczne oraz wyniki odpowiednich badań. W przypadku kłębuszkowego zapalenia nerek jest to badanie moczu, ASO (anti-streptolysine O) niewiele wnosi. Podobnie żaden pojedynczy objaw czy test laboratoryjny nie umożliwia rozpoznania gorączki reumatycznej, którą rozpoznaje się na podstawie kryteriów Jonesa.

ASO oznacza miano swoistych przeciwciał przeciwko streptolizynie O (enzymowi produkowanemu przez paciorkowce). Podwyższone miano ASO pojawia się po kontakcie z paciorkowcem, zatem taki wynik po przebytej anginie paciorkowcowej lub płonicy dowodzi przebycia zakażenia paciorkowcowego i nie wymaga leczenia, o ile nie towarzyszą mu inne objawy.

Tabela. Kryteria Jonesa rozpoznania gorączki reumatycznej (opr. własne)
Kryteria dużeKryteria małe
wędrujące zapalenie dużych stawówgorączka
pląsawica Sydenhamabóle stawów
rumień brzeżnyprzyspieszone OB lub/i CRP
zapalenie mięśnia sercowegowydłużony odstęp PQ (PR) w EKG
guzki podskórnegorączka reumatyczna w wywiadzie (przebyta)

Rozpoznanie gorączki reumatycznej można ustalić przy występowaniu dwóch objawów większych lub jednego większego i dwóch mniejszych oraz dowodach na przebyte zakażenie paciorkowcowe: dodatnim wyniku posiewu albo szybkiego testu paciorkowcowego lub podwyższonym czy rosnącym mianie ASO lub anty-DNA-zy B.

Według polskich rekomendacji lekami pierwszego wyboru w ostrych zakażeniach paciorkowcowych są penicyliny (doustna fenoksymetypenicylina, ewentualnie amoksycylina lub domięśniowa benzylpenicylina benzatynowa). Cefalosporyny (cefadroksyl) stosuje się w leczeniu skorygowanym – u chorych ze stwierdzoną w wywiadzie nadwrażliwością na penicyliny (z wyjątkiem reakcji typu natychmiastowego) oraz u nosicieli Streptococcus pyogenes. Makrolidy (azytromycyna, erytromycyna i klarytromycyna), których skuteczność jest mniejsza, są zarezerwowane dla chorych ze stwierdzoną w wywiadzie nadwrażliwością natychmiastową na penicyliny.

Podsumowując, właściwe leczenie antybiotykami ostrego zakażenia paciorkowcowego skraca jego objawy i łagodzi przebieg, ale nawet najlepszy antybiotyk nie zapobiega rozwojowi wszystkich późnych powikłań. Nie zaleca się jednak rutynowego wykonywania badań takich jak ASO czy badanie ogólne moczu wszystkim osobom, które przeszły zakażenie paciorkowcem. Powikłania zakażenia paciorkowcowego wykrywa się na podstawie badania klinicznego, a badania laboratoryjne powinno się wykonywać dopiero gdy podejrzewamy powikłania. Pomocnicze znaczenie mają badania dodatkowe, takie jak morfologia krwi, badanie ogólne moczu, CRP, ASO i EKG. Powikłania późne występują zwykle po 2–4 tygodniach po przebyciu ostrego zakażenia.

31.05.2023
Zobacz także
  • Paciorkowiec beta-hemolizujący grupy A (Streptococcus pyogenes)
Wybrane treści dla Ciebie
  • Noworodkowe zakażenie paciorkowcami grupy B
  • Róża
  • W jaki sposób można zarazić się paciorkowcem z grupy B?
  • Paciorkowiec beta-hemolizujący grupy A (Streptococcus pyogenes)
  • Zespół paciorkowcowego wstrząsu toksycznego
  • Leczenie w zakażeniach paciorkowcowych
Doradca Medyczny
  • Czy mój problem wymaga pilnej interwencji lekarskiej?
  • Czy i kiedy powinienem zgłosić się do lekarza?
  • Dokąd mam się udać?
+48

w dni powszednie od 8.00 do 18.00
Cena konsultacji 29 zł

Zaprenumeruj newsletter

Na podany adres wysłaliśmy wiadomość z linkiem aktywacyjnym.

Dziękujemy.

Ten adres email jest juz zapisany w naszej bazie, prosimy podać inny adres email.

Na ten adres email wysłaliśmy już wiadomość z linkiem aktywacyjnym, dziękujemy.

Wystąpił błąd, przepraszamy. Prosimy wypełnić formularz ponownie. W razie problemów prosimy o kontakt.

Jeżeli chcesz otrzymywać lokalne informacje zdrowotne podaj kod pocztowy

Nie, dziękuję.
Poradnik świadomego pacjenta