Kaszel psychogenny u dziecka w wieku szkolnym

Pytanie nadesłane do redakcji

Moja 11-letnia córka od trzech miesięcy kaszle. To na pewno nie jest zwyczajny kaszel. Jak by ją coś łaskotało w gardle. Kaszle bardzo płytko i krótko. Zazwyczaj co kilka sekund. Nie kaszle, kiedy śpi lub mówi. Nauczycielka w szkole krzyczy na nią, ale to jest niezależne od niej. Żaden lekarz nie był w stanie tego wyleczyć ani właściwie zdiagnozować.

Odpowiedź

Przytoczony przez Panią opis kaszlu córki, a zwłaszcza fakt, że nie kaszle w nocy czy podczas mówienia, sugerowałby w pierwszym rzędzie kaszel psychogenny. Kaszel ten jest częsty u dzieci szkolnych i jest wyrazem lęków, niepokojów, a czasem nadmiernych ambicji związanych ze szkołą. Typowe dla niego jest niewystępowanie w nocy oraz brak reakcji na leki. Kaszel ten jest trudnym problemem, bo ustalenie rozpoznania polega na wykluczeniu wszystkich innych przyczyn kaszlu u dziecka.

Najczęstszymi przyczynami kaszlu u dzieci, które trzeba u córki przeanalizować i ewentualnie wykluczyć są:

• Pozapalna nadreaktywność oskrzeli, czyli suchy nieskuteczny kaszel, który w wyniku zniszczenia błony śluzowej oskrzeli i odsłonięcia receptorów kaszlowych utrzymuje się: po wirusach 6-8 tyg., po drobnoustrojach atypowych (np. chlamydie) do 3 miesięcy, a po krztuścu nawet do 6 miesięcy.
• Zespół spływania wydzieliny po tylnej ścianie gardła, którego przyczyną są wszelkie zapalenia zatok, nieżyty nosa bez względu na ich rodzaj oraz przerost migdałka gardłowego. Aby wykluczyć ten rodzaj kaszlu, trzeba wykonać kompleksowe badania laryngologiczne (czasem włącznie z tomografią komputerową [TK] zatok).
• Astma oskrzelowa, chociaż tu kaszel nasila się raczej w godzinach nocnych i budzi dziecko, więc wywiad nietypowy jak dla Pani córki.
• Refluks żołądkowo-przełykowy, chociaż u Pani córki mało prawdopodobny, bo również nasila się przy położeniu do łóżka, a także po obfitych, zwłaszcza płynnych posiłkach.
• Zespół dyskinetycznych rzęsek - wada genetyczna - charakteryzuje się bardzo częstymi zakażeniami dróg oddechowych, a rozpoznanie potwierdza badaniem wycinka błony śluzowej w mikroskopie elektronowym.
• Wady wrodzone układu oddechowego - choć w tych przypadkach napady kaszlu występują od okresu niemowlęcego.
• Wady serca.

Aby wykluczyć ww. choroby wykonuje się w zależności od wywiadu pełne badanie pulmonologiczne (RTG kl. piersiowej, TK, spirometrię, test wysiłkowy i wiele innych), pełne badania laryngologiczne i alergologiczne.

Dopiero wykluczenie wszystkich możliwych przyczyn kaszlu pozwala myśleć o kaszlu psychogennym (nerwowym).

W leczeniu tego rodzaju kaszlu wskazana jest psychoterapia i łagodne leki przeciwkaszlowe. Krzyk nauczycieli nie pomoże, może być jedynie przyczyną nasilania się tego rodzaju kaszlu.