Co to jest ból w obrębie twarzy i czym jest spowodowany?
Bodźce bólowe z twarzy przenoszone są przez włókna nerwu trójdzielnego. Ból twarzy pochodzący z głęboko położonych struktur jest tępy, słabo lokalizowany. Ból mający swoje źródło w skórze twarzy jest ostrzejszy.
Powszechne przekonanie, że większość bólów w obrębie twarzy jest wynikiem zapalenia zatok przynosowych jest błędne. Przyczyny mogą być bardzo różne i można je podzielić na:
– bóle napięciowe głowy i środkowego segmentu twarzy – są najczęstszą przyczyną bólów zlokalizowanych w okolicy czołowej, oczu lub skroniowej. Bóle te są uważane za wariant twarzowy napięciowych bólów głowy. Lokalizują się w okolicach oczodołów, zatok szczękowych i nasady nosa. Chory opisuje ból jako ucisk opasujący głowę o różnym nasileniu trwający wiele godzin, obecny po obudzeniu, o charakterze przewlekłym. Ból zmniejsza się lub ustępuje w okresach wolnych od szkoły czy innych przyczyn stresu.
– wynikające z chorób zatok przynosowych – występują zwykle po ostrym nieżycie nosa i towarzyszą im upośledzenie drożności nosa i katar. Jeżeli pacjent nie ma tych objawów, to prawdopodobnie ból nie jest spowodowany chorobą zatok przynosowych. Ból jest tępy, częściej jednostronny, zlokalizowany w kąciku oka lub obejmuje policzek i zęby. Nasilenie bólu może być różne, ale zwykle nie jest on bardzo silny.
– zębopochodne – bóle zębów lub stawu żuchwowo-skroniowego. Bóle spowodowane ubytkami szkliwa lub zębiny są ostre, dobrze zlokalizowane i zwykle są wywołane przez określony bodziec – np. zimne lub słodkie pokarmy. Choroba miazgi zęba powoduje ból słabo zlokalizowany, promieniujący do okolicznych struktur, który zwykle nie przechodzi na przeciwną stronę twarzy.
Dysfunkcja stawu żuchwowo-skroniowego jest zwykle jednostronna, żucie i gryzienie nasila dolegliwości bólowe zlokalizowane w okolicy przedusznej, skroniowej lub uchu.
– okulistyczne – zmiany zapalne oczodołu i okolicy oczodołowej, jaskra.
– naczyniowe – migrena powoduje połowicze bóle twarzy, zwykle w okolicy czołowej, mają one charakter pulsujący, mogą im towarzyszyć nudności, wymioty, światłowstręt. Mają charakter nawrotowy i utrzymują się do 3 dni.
– neuralgie nerwu trójdzielnego – bóle są bardzo silne, przeszywające, można je wywołać przez ucisk określonego punktu (typowo wargi lub fałd nosowo-wargowy). Najczęściej ból obejmuje zakres unerwienia II i III (szczękowej i żuchwowej) gałązki nerwu, czyli obszar szczęki i żuchwy.
Ból spowodowany przez guzy nowotworowe może być tępym bólem rozpierającym, wynikającym z naciekania struktur twarzy. Ponieważ nowotwory w okolicy twarzy najczęściej dotyczą masywu szczękowego, bóle lokalizują się w środkowej części twarzy. Nowotwory złośliwe mogą naciekać gałązki nerwu trójdzielnego, głównie II i III, i wtedy wywołują silne bóle (patrz: neuralgie nerwu trójdzielnego). Może to być pierwszy objaw nowotworu w tej okolicy (rzadko u dzieci). W tego typu bólach wskazane jest badanie radiologiczne zatok przynosowych w celu wykluczenia nowotworu.
Jakich wymaga badań?
Właściwie zebrany wywiad ukierunkowuje dalszą diagnostykę, która może wymagać konsultacji neurologicznej, okulistycznej lub laryngologicznej. U wielu chorych nie udaje się wykryć jednoznacznej przyczyny bólu twarzy. Przy neuralgii nerwu trójdzielnego, podejrzeniu nowotworu mogą być konieczne badania radiologiczne.
Co należy zrobić w przypadku pojawienia się objawu?
W celu uśmierzenia bólu można przyjąć ogólnie dostępne środki przeciwbólowe, ale w przypadkach utrzymywania się dolegliwości lub ich częstego nawracania wskazane jest zgłoszenie się do lekarza w celu określenia przyczyny dolegliwości. Jeżeli diagnostyka wykaże obecność choroby będącej przyczyną bólu, najlepszym sposobem postępowania jest leczenie przyczynowe tej choroby, które prowadzi do zmniejszenia natężenia bólu.