Jak zapobiec dysplazji stawu biodrowego?

W zasadzie w przypadku zaawansowanej dysplazji stawu biodrowego żadne postępowanie profilaktyczne nie jest skuteczne. Konieczne jest wtedy odpowiednie leczenie, o którym musi zdecydować ortopeda dziecięcy. Natomiast poniżej omówiono powszechnie zalecane zasady postępowania sprzyjające lepszemu rozwojowi zdrowych, ale jeszcze niedojrzałych stawów biodrowych u wszystkich noworodków i niemowląt.

Nosząc malucha, staraj się utrzymywać jego nóżki rozstawione na boki i swobodnie zgięte. Podczas zabawy układaj go co jakiś czas w pozycji na brzuchu.

Jeżeli nosisz dziecko w pozycji pionowej, zadbaj, aby jego nóżki były ustawione swobodnie na boki (w odwiedzeniu) i w zgięciu. Młodsze dzieci powinny szeroko obejmować rodzica nogami, siedząc na brzuchu (fot. 1), a starsze niemowlęta można też nosić na biodrze (fot. 2).

Podczas zabawy okresowo układaj dziecko na brzuchu, co sprzyja prawidłowemu ułożeniu nóżek w rozstawieniu na boki. Pamiętaj jednak, aby nie zostawiać go wówczas bez opieki i  nie układać w takiej pozycji do snu (zobacz: Zasypianie i sen).

Fot. 1. Zalecany sposób noszenia niemowlęcia z przodu z nóżkami swobodnie zgiętymi i rozstawionymi na boki (odwiedzionymi w stawach biodrowych) - pozycja taka jest korzystna dla prawidłowego rozwoju stawów biodrowych niemowlęciaFot. 2. Zalecany sposób noszenia starszego niemowlęcia na biodrze - wymusza swobodne rozstawienie nóżek dziecka na boki (odwiedzenie w stawach biodrowych), co jest korzystne dla prawidłowego rozwoju stawów biodrowych niemowlęcia

Nie ciągnij dziecka za nóżki w górę podczas zmiany pieluchy lub mycia. Nie krępuj jego nóżek ani nie ustawiaj na siłę w pozycji wyprostowanej blisko siebie. Unoszenie dziecka w górę za nóżki może spowodować uszkodzenie stawu biodrowego lub wręcz jego zwichnięcie.

Podczas zmiany pieluchy i mycia dziecka postępuj zgodnie z zasadami wykonywania tych zabiegów.

Noworodki i niemowlęta, ruszając nóżkami, stymulują prawidłowy rozwój stawu biodrowego. Skrępowanie nóżek malucha może ten proces zaburzyć.

Prawidłowo nóżki dziecka w pierwszych miesiącach życia są najpierw mocno zgięte w stawach i szeroko rozstawione na boki, a  potem pozostają w lekkim zgięciu. Taka pozycja sprzyja prawidłowemu rozwojowi i dojrzewaniu stawu biodrowego. Ustawianie nóżek dziecka w tym wieku w pozycji wyprostowanej blisko siebie sprawia, że kości tworzące staw biodrowy nie są prawidłowo ułożone lub dochodzi do uszkodzenia struktur tworzących staw, co zaburza jego prawidłowy rozwój. Niebezpieczne może być zwłaszcza dłuższe przebywanie malucha w takiej pozycji.

Czy zakładanie niemowlęciu szerokiej i grubej warstwy kilku pieluch chroni jego stawy biodrowe przed dysplazją i zwichnięciem?

Nie zakładaj profilaktycznie swojemu maluchowi szerokiej i grubej warstwy kilku pieluch. Mimo powszechnej, obiegowej opinii o korzyściach wynikających z takiego postępowania, nie ma żadnych naukowych dowodów na jego skuteczność i bezpieczeństwo, dlatego wiele towarzystw naukowych na świecie odradza takie postępowanie.

Jeżeli u Twojego dziecka stwierdzono dysplazję stawu biodrowego, konieczne jest skuteczne leczenie ortopedyczne. Jeśli natomiast staw jest zupełnie zdrowy, szerokie zakładanie kilku pieluch jest zbędne – nie tylko stwarza niepotrzebny kłopot rodzicom, ale także jest niewygodne dla dziecka.

Nieprawidłowo założona, zbyt szeroka i gruba warstwa pieluch może ponadto ograniczać ruchy nóżek i tworzyć niebezpieczny mechanizm dźwigni, który uszkodzi staw biodrowy małego dziecka.

Czy profilaktyczne USG stawów biodrowych należy wykonywać u wszystkich noworodków i niemowląt?

Nie wykonuj „na wszelki wypadek” badania USG stawów biodrowych u swojego malucha w pierwszych 3 tygodniach życia. Nie ma konieczności wykonywania USG stawów biodrowych u wszystkich noworodków i niemowląt. Badanie to wykonane w ciągu pierwszych 2—3 tygodni życia dziecka często daje wynik niejednoznaczny – obraz trudno ocenić lub „pozorne” nieprawidłowości same cofają się do 6.—8. tygodnia życia dziecka, a badanie i tak trzeba powtórzyć w późniejszym okresie.

Oczywiście jeżeli chcesz, aby u Twojego malucha wykonać profilaktycznie USG stawów biodrowych, możesz się zgłosić do doświadczonego specjalisty, ale wówczas badanie to będzie odpłatne.

Jeżeli pediatra lub lekarz rodzinny podczas badania dziecka po urodzeniu na oddziale noworodkowym lub podczas wizyty w 2. tygodniu życia (lub kolejnych) stwierdzi wyraźne objawy dysplazji biodra, to – nie czekając na wykonanie USG – powinien od razu skierować dziecko do ortopedy dziecięcego (do tzw. poradni preluksacyjnej), aby jak najszybciej rozpocząć skuteczne leczenie. Jeśli natomiast wynik badania lekarskiego jest niejednoznaczny i lekarz ma wątpliwości, może skierować dziecko nabadanie USG lub od razu do ortopedy, który zweryfikuje podejrzenia lekarza Twojego malucha i zdecyduje, jak należy dalej postępować.

W razie wskazań do badania USG bioder pierwszą wiarygodną ocenę można przeprowadzić około 6. tygodnia życia dziecka.

USG stawów biodrowych należy koniecznie wykonać u niemowląt z grupy ryzyka dysplazji, tzn. z rodzinnym obciążeniem dysplazją bioder (zwłaszcza u dziewczynek) lub po porodzie pośladkowym.

USG bioder należy wykonać u wszystkich niemowląt z grupy ryzyka (p. wyżej), tzn. u dziewczynek rodzinnie obciążonych dysplazją stawu biodrowego i u każdego dziecka po porodzie pośladkowym, nawet gdy w badaniu lekarskim nie stwierdzono niepokojących objawów.

Jeśli Twój maluch należy do grupy ryzyka, porozmawiaj o tym z lekarzem i ustal z nim optymalny czas badania USG. Zaleca się, aby w takiej sytuacji najwcześniej wykonywać je w 6. tygodniu życia dziecka.

Artykuł pochodzi z przewodnika dla rodziców Pierwsze 2 lata życia dziecka wydanego przez Medycynę Praktyczną, Kraków 2012