Kolka u niemowląt (niepokój i płacz)

dr med. Henryk Szymański, dr med. Jerzy Pejcz
Oddział Dziecięcy, Szpital im. Św. Jadwigi Śląskiej, Trzebnica

Co to jest kolka niemowlęca?

W opinii większości rodziców na kolkę wskazuje każdy niepokój niemowlęcia, który nie ustępuje po zaspokojeniu jego podstawowych potrzeb. Taka „kolka” występuje powszechnie, dotyczy prawie każdego niemowlęcia i bywa najlepszym wytłumaczeniem przedłużającego się płaczu.

Dla lekarza kolka to zespół reakcji i zachowań niemowlęcia w wieku pomiędzy 3. tygodniem a 5. miesiącem życia, w którym dominującym objawem jest napadowy, niedający się ukoić płacz lub krzyk dziecka, który:

  • utrzymuje się co najmniej przez 3 godziny w ciągu doby (chodzi o łączny czas płaczu w ciągu doby, a nie o ciągły płacz przez 3 godziny),
  • występuje minimum 3 razy w tygodniu,
  • pojawia się co najmniej w jednym tygodniu,
  • rozpoczyna się zwykle w godzinach popołudniowych lub wieczornych, często towarzyszy mu zaczerwienienie twarzy, podkurczanie nóżek i wzdęcie brzucha, a niekiedy także większa niż zazwyczaj ilość wydalanych gazów.

TAK!

Podejrzewaj kolkę niemowlęcą u dziecka w wieku pomiędzy 3. tygodniem a 5. miesiącem życia, które poza okresami płaczu chętnie je, prawidłowo zwiększa masę ciała, a nagły niepokój zwykle występuje o tej samej porze dnia, utrzymuje się w sumie co najmniej przez 3 godziny w ciągu doby i pojawia się co najmniej 3 razy w tygodniu.

Takie objawy występują u prawidłowo rozwijającego się niemowlęcia i ustępują samoistnie zazwyczaj do ukończenia 4. miesiąca życia. Pojawiają się u zdrowego dziecka, które nie jest ani głodne, ani przegrzewane. Małe dziecko płaczem sygnalizuje bowiem swoje potrzeby, także emocjonalne. Płacz jest więc narzędziem komunikacji i jest zjawiskiem normalnym.

TAK!

Jeśli podejrzewasz kolkę niemowlęcą u Twojego dziecka, porównaj swoje obserwacje z podaną wyżej definicją. Dzięki temu unikniesz niepokoju i wielu niepotrzebnych działań.

Kolka nie jest chorobą, a jedynie przejściowym zaburzeniem, które ustępuje samoistnie około 4. miesiąca życia. Kolka nie wynika z nieprawidłowej pielęgnacji i zazwyczaj nie jest spowodowana przez rodziców.

Jakie są przyczyny kolki niemowlęcej?

Jak dotąd nie określono jednoznacznie przyczyny kolki niemowlęcej. Uważa się, że do jej wystąpienia mogą się przyczyniać:

  • niedojrzałość przewodu pokarmowego,
  • nieprawidłowa technika karmienia,
  • nietolerancja pokarmowa,
  • nadmierne wytwarzanie gazów jelitowych, nasilona reakcja dziecka na działanie bodźców zewnętrznych (np. niepokój lub zdenerwowanie mamy albo obojga rodziców).

Czynnikami sprzyjającymi wystąpieniu kolki niemowlęcej (które można wyeliminować) są natomiast:

  • palenie papierosów przez mamę,
  • karmienie mlekiem modyfikowanym,
  • depresja poporodowa u mamy dziecka.

Jak można rozpoznać kolkę niemowlęcą?

Kolkę niemowlęcą najczęściej rozpoznaje się na podstawie objawów spełniających opisane na wstępie kryteria. Lekarz pediatra lub rodzinny po zbadaniu dziecka z dużym prawdopodobieństwem może rozpoznać kolkę. Nie istnieją żadne badania laboratoryjne, które mogłyby potwierdzić takie rozpoznanie. W szczególnych przypadkach lekarz może zalecić wykonanie badań laboratoryjnych, aby wykluczyć choroby, które mogą przebiegać z napadami niepokoju.

Jeśli podejrzewasz kolkę niemowlęcą u swojego dziecka, rozważ wizytę u lekarza zanim udasz się do apteki po środki przeciwko kolce lub zmienisz sposób żywienia dziecka.

Głównym celem takiej wizyty jest fachowe potwierdzenie rozpoznania kolki, skonfrontowanie oczekiwań rodziców z możliwościami współczesnej medycyny i uzyskanie informacji o metodach skutecznego postępowania, a w razie konieczności – wybór skutecznych i bezpiecznych leków.

TAK!

Niezwłocznie skontaktuj się z lekarzem dziecka, gdy napadom niepokoju i płaczu towarzyszy co najmniej jeden z takich objawów, jak:
gorączka,
– wymioty, nasilone ulewanie pokarmu,
biegunka, widoczna krew w stolcu,
– zmniejszenie przyrostu masy ciała,
– drgawki lub nagła zmiana zachowania dziecka.

Te dodatkowe objawy mogą wskazywać na wystąpienie choroby, która także objawia się niepokojem lub tylko towarzyszy kolce, ale wymaga szczególnego postępowania i leczenia.

Czy mogę złagodzić objawy kolki?

Stosuj jedynie te metody łagodzenia kolki, które są skuteczne w świetle aktualnej wiedzy medycznej.

Żaden lek ani sposób postępowania nie likwiduje kolki. Celem wszelkich podejmowanych działań jest jedynie zmniejszenie jej nasilenia. Poza tym, pośród wielu popularnych i dostępnych metod oraz leków „na kolkę”, tylko nieliczne są skuteczne.

Jeżeli masz pewność, że napady niepokoju nie są niczym innym niż kolką niemowlęcą (p. wyżej), to sięgnij najpierw po najprostsze, tanie i bezpieczne sposoby postępowania.

Te proste metody często przynoszą dziecku (i rodzicom) ulgę. Nie należy więc ich lekceważyć i zbyt pochopnie sięgać po leki.

  • Po pierwsze, sprawdź, czy dziecko nie jest przegrzane. Optymalna temperatura w pomieszczeniu, w którym przebywa niemowlę ubrane w śpioszki, powinna wynosić 20–21°C. Niekiedy wystarczy odkryć lub rozebrać dziecko albo dobrze przewietrzyć pokój.
  • Dziecko nie może mieć kontaktu z dymem z papierosów lub fajki!
  • Ogranicz także nadmierną ilość bodźców z otoczenia (światło, hałas, goście). Ważnym elementem jest komfort i spokój mamy, za co w dużej mierze odpowiada tata dziecka i najbliżsi krewni (np. dziadkowie).
  • Skuteczne mogą być również powszechnie stosowane zabiegi, takie jak delikatny masaż brzuszka lub pleców, łagodne kołysanie, przyłożenie ciepłej pieluszki na brzuszek czy też przejażdżka samochodem. Ważne, aby w stosowaniu tych metod kierować się zdrowym rozsądkiem i nie popadać w przesadę.

Wszystkie powyższe działania można również stosować u dzieci, które – choć nie „spełniają” ściśle kryteriów kolki – płaczą i są regularnie niespokojne w godzinach wieczornych.

TAK!

Jeżeli opisane powyżej działania nie złagodzą objawów kolki, przez tydzień zmień na próbę sposób żywienia (interwencja dietetyczna) lub zastosuj skuteczny lek.

Przed zmianą sposobu żywienia lub podaniem dziecku leków o udowodnionej skuteczności warto przez tydzień zapisywać czas trwania niepokoju, aby móc później ocenić skuteczność podejmowanych działań.

Jakie interwencje dietetyczne mogą pomóc w złagodzeniu kolki niemowlęcej?

Rozważ na próbę zmianę sposobu żywienia dziecka. U niemowląt karmionych mlekiem modyfikowanym lub w sposób mieszany poprawę może przynieść wyeliminowanie z diety malucha produktów zawierających białka mleka krowiego (np. standardowego mleka modyfikowanego dla niemowląt) i zastosowanie w zamian przez 1 tydzień mieszanki mlekozastępczej (tzw. hydrolizat białka). Jeżeli po tygodniu nie nastąpi wyraźna poprawa w zachowaniu dziecka, należy powrócić do wcześniejszej diety.

Wyeliminowanie z diety matki karmiącej piersią pokarmów silnie alergizujących (nabiału, jaj kurzych, soi, pszenicy, ryb i orzechów) może złagodzić dolegliwości u dziecka. Po tygodniowej próbie należy ocenić jej skuteczność. Jeżeli nie nastąpi wyraźna poprawa w zachowaniu dziecka, należy powrócić do normalnej diety.

Jeśli masz wątpliwości, czy i jak zmienić sposób żywienia dziecka oraz czy kontynuować ograniczenia w diecie, skontaktuj się z lekarzem.

Lekiem skutecznie łagodzącym kolkę niemowlęcą jest preparat probiotyczny (tzn. zawierający żywe, pożyteczne bakterie mlekowe), w którego skład wchodzi szczep Lactobacillus reuteri. U niektórych dzieci pewną ulgę mogą przynieść herbatki ziołowe zawierające koper, miętę i cukier.

NIE!

Nie podawaj dziecku „cudownych” leków „na kolkę”, których nie wymieniono powyżej, ponieważ nie udowodniono ich skuteczności.

W aptekach jest dostępnych wiele leków i suplementów diety, w tym liczne preparaty probiotyków (ale zawierające inne szczepy niż Lactobacillus reuteri), które nie są skuteczne w leczeniu kolki lub ich skuteczności nigdy nie oceniono. Wybierając preparat, zachowaj zatem szczególną ostrożność – lepiej skorzystać z właściwie sprawdzonych leków niż samodzielnie eksperymentować!

Czy kolka niemowlęca ma negatywny wpływ na zdrowie dziecka?

Kolka niemowlęca jest przede wszystkim źródłem lęku i niepokoju rodziców oraz czynnikiem zaburzającym funkcjonowanie rodziny. Często wzbudza w rodzicach poczucie niekompetencji i winy.

Należy podkreślić z całą mocą, że występowanie kolki u niemowlęcia nie ma wpływu na jego rozwój i nie pozostawia żadnych następstw zdrowotnych.

Pochopne i nieodpowiednie próby leczenia kolki mogą przynieść dziecku więcej szkody niż pożytku. Należą do nich: zbyt częste zmienianie mleka modyfikowanego, niepotrzebne stosowanie leków o nieudowodnionej skuteczności oraz towarzyszący tym nieskutecznym próbom nadmierny stres rodziców, który pogarsza relacje w rodzinie.

Nadal nie znamy przyczyn kolki

Kolka niemowlęca jest częstym zaburzeniem spotykanym u dzieci w początkowym okresie życia, zwykle w wieku od kilku tygodni do 5. miesiąca. Występuje zwykle wieczorem i objawia się napadowym niepokojem i długotrwałym płaczem.
Pomimo 40 lat badań nadal nie wiadomo, jakie są przyczyny tego zaburzenia. Dotychczasowe obserwacje wskazują m.in. na zaburzenia motoryki przewodu pokarmowego prowadzące do bolesnych skurczów jelit, co może wynikać z alergii na białka mleka krowiego, nietolerancji laktozy lub nadmiernego gromadzenia się gazu w przewodzie pokarmowym. Kolejna hipoteza zakłada, że kolka jest zaburzeniem zachowania, a przyczyną nadmiernego płaczu jest nieprawidłowy kontakt emocjonalny rodzica z dzieckiem. Jeszcze inni badacze twierdzą, że pod rozpoznaniem kolki niemowlęcej kryją się różne zaburzenia, które trudno odróżnić na podstawie obrazu klinicznego.
Chociaż dolegliwości zwykle ustępują samoistnie po pierwszym półroczu życia, często na tyle niepokoją rodziców, że wielokrotnie zgłaszają się oni do lekarza w poszukiwaniu pomocy. Z uwagi na mnogość możliwych przyczyn próbuje się stosować różne metody leczenia. Niestety, do tej pory nie wiadomo, która z nich jest najbardziej skuteczna.

dr med. Jacek Mrukowicz, Skuteczność różnych metod leczenia kolki niemowlęcej - metaanaliza, Medycyna Praktyczna Pediatria 2001/01 (fragment)


Artykuł pochodzi z przewodnika dla rodziców Pierwsze 2 lata życia dziecka wydanego przez Medycynę Praktyczną, Kraków 2012
01.06.2017
Zobacz także
  • Baby blues - ile trwa, przyczyny, objawy, jak sobie radzić ze smutkiem poporodowym
  • Jak zmniejszyć dolegliwości związane z ząbkowaniem?
  • Higiena rąk
  • Jak dbać o prawidłowy rozwój niemowlęcia?
Doradca Medyczny
  • Czy mój problem wymaga pilnej interwencji lekarskiej?
  • Czy i kiedy powinienem zgłosić się do lekarza?
  • Dokąd mam się udać?
+48

w dni powszednie od 8.00 do 18.00
Cena konsultacji 29 zł

Zaprenumeruj newsletter

Na podany adres wysłaliśmy wiadomość z linkiem aktywacyjnym.

Dziękujemy.

Ten adres email jest juz zapisany w naszej bazie, prosimy podać inny adres email.

Na ten adres email wysłaliśmy już wiadomość z linkiem aktywacyjnym, dziękujemy.

Wystąpił błąd, przepraszamy. Prosimy wypełnić formularz ponownie. W razie problemów prosimy o kontakt.

Jeżeli chcesz otrzymywać lokalne informacje zdrowotne podaj kod pocztowy

Nie, dziękuję.
Poradnik świadomego pacjenta