×
COVID-19: wiarygodne źródło wiedzy

Jak zmniejszyć ból związany ze szczepieniem?

dr med. Hanna Czajka1,
1 Poradnia Chorób Zakaźnych w Wojewódzkim Specjalistycznym Szpitalu Dziecięcym im. św. Ludwika w Krakowie, Wydział Medyczny Uniwersytetu Rzeszowskiego
2 Specjalistyczna Poradnia Medyczna „Przylądek Zdrowia” w Krakowie
Opracowano na podstawie poradnika dla rodziców "Pierwsze dwa lata życia dziecka" wydanego przez Medycynę Praktyczną

Każdy, nawet najlepiej wykonany zastrzyk powoduje ból, dyskomfort i stres u dziecka. Te przykre odczucia nasilają się w przypadku wykonywania kilku wstrzyknięć, np. podczas wizyt związanych z realizacją obowiązującego programu szczepień ochronnych w pierwszych 2 latach życia. Ból nie jest wprawdzie bardzo silny, jednak dyskomfort i stres dziecka zależą nie tylko od natężenia bólu.

Na szczęście dysponujemy potwierdzonymi naukowo sposobami ograniczania odczucia bólu, stresu i  dyskomfortu podczas szczepienia, a metody te możesz stosować w zależności od wieku i rozwoju Twojego dziecka. Pamiętaj, że w prosty sposób możesz bardzo pomóc swojemu dziecku!

Dziecku do ukończenia 6. miesiąca życia karmionemu sztucznie lub w sposób mieszany podawaj do picia tuż przed szczepieniem i w jego trakcie niewielką ilość stężonego roztworu cukru (sacharozy).

Roztwór cukru (sacharozy) powinien być jak najbardziej stężony, tzn. jak najsłodszy (ok. 50%). W tym celu należy rozpuścić 50 g cukru (czyli 8 płaskich łyżeczek do herbaty) w około 70 ml (czyli 7 łyżkach stołowych) przegotowanej gorącej wody. Przed podaniem dziecku sprawdź, czy płyn ma odpowiednią temperaturę (np. polewając grzbiet swojej ręki). Tuż przed szczepieniem i w trakcie zabiegu podawaj powoli strzykawką do ust dziecka około 10 ml roztworu (niewykorzystany wylej!). Jest to najlepiej sprawdzony i skuteczny sposób ograniczania częstości i nasilenia reakcji bólowej u  niemowląt związanej z ukłuciem (np. szczepieniem).

Jeśli sporządzenie roztworu sacharozy nie było możliwe, podaj stężony roztwór glukozy (w aptekach dostępny jest gotowy roztwór 40%), choć jest mniej dowodów na skuteczność tej metody podczas szczepienia niemowląt.

Dziecku do ukończenia 6. miesiąca życia karmionemu wyłącznie piersią podaj podczas szczepienia pierś do ssania. Możesz tak zrobić również wtedy, gdy dziecko jest karmione w sposób mieszany, a nie masz możliwości podania stężonego roztworu cukru.

Najprostszym sposobem łagodzenia bólu związanego ze szczepieniem u dzieci karmionych wyłącznie piersią jest podanie niemowlęciu piersi do ssania podczas tego zabiegu. Karmienie piersią wyraźnie zmniejsza reakcję bólową noworodków (tzn. dzieci w 1. mż.) podczas drobnych ukłuć związanych z pobieraniem krwi do badań i jest u nich równie skuteczne jak podawanie stężonego roztworu glukozy. Karmienie piersią można również rozważyć u dzieci karmionych w sposób mieszany (tzn. piersią i mlekiem dla niemowląt) jako alternatywę dla podania stężonego roztworu cukru w przypadku, gdy nie ma odpowiedniego preparatu.

W trakcie szczepienia trzymaj dziecko na kolanach i przytulaj je, zachowuj się spokojnie i delikatnie, ale stanowczo.

Bliski kontakt z rodzicami (przytulenie dziecka) jest ważnym czynnikiem eliminującym stres dziecka związany z bólem. Starsze dzieci mogą siedzieć na kolanach mamy lub taty i obejmować rodzica. Poproś pielęgniarkę lub lekarza o radę, w jakiej pozycji masz trzymać dziecko, aby można było wygodnie i bezpiecznie wykonać szczepienie.

W trakcie szczepienia nie zachowuj się zbyt opiekuńczo, ale także nie krytykuj dziecka, nie przepraszaj go i nie pocieszaj nadmiernie, gdyż paradoksalnie może to zwiększać jego lęk i dyskomfort. Nigdy nie obiecuj dziecku, że nie będzie bolało, bo poczuje się ono oszukane.

Dziecko bardzo szybko wyczuwa zdenerwowanie i lęk rodziców, co wywołuje jego niepokój i płacz. Jeżeli nie czujesz się na siłach, aby trzymać dziecko na kolanach, poproś o to pielęgniarkę, ale zawsze bądź blisko dziecka – niech Cię widzi i czuje Twoją obecność.

Po ukończeniu przez dziecko 6. miesiąca życia próbuj podczas szczepienia intensywnie odwracać jego uwagę.

Jest to jeden z najskuteczniejszych sposobów ograniczania odczuwania bólu. W zależności od wieku i stopnia rozwoju dziecka możesz osiągnąć ten cel, próbując na przykład:

  • zainteresować je ulubioną lub nową zabawką albo kolorowym plasterkiem w ciekawym kształcie (który zostanie następnie naklejony na miejsce wstrzyknięcia szczepionki), telefonem komórkowym lub kluczykami
  • rozśmieszyć je lub zagadać
  • oglądać lub czytać z nim ulubioną książeczkę albo prosić o dmuchanie w trąbkę – jeśli już to potrafi i lubi

Można także zastosować przed szczepieniem preparat znieczulający miejscowo (EMLA), który jest dostępny w formie kremu lub plastrów. Zastosowanie tego preparatu należy wcześniej omówić z lekarzem i pielęgniarką, która będzie wykonywać szczepienie, ponieważ preparat stosuje się na planowane miejsce wstrzyknięcia, które trzeba uzgodnić z pielęgniarką. Zapytaj lekarza, czy Twoje dziecko nie ma przeciwwskazań do zastosowania tego preparatu i stosuj się dokładnie do instrukcji zawartych w ulotce producenta dołączonej do opakowania.

Po szczepieniu możesz przez kilka minut uciskać miejsce wstrzyknięcia.

Niezależnie od wieku dziecka zawsze po szczepieniu przytul je i pociesz.

Nieznaczne zmniejszenie bólu w wyniku uciskania miejsca wstrzyknięcia potwierdzono u dorosłych. Nie sprawdzono obiektywnie efektu takiego postępowania u dzieci. Ponieważ jednak metoda ta jest prawdopodobnie skuteczna, tania i bezpieczna, zaleca się jej stosowanie.

Rozważ zastosowanie szczepionki wieloskładnikowej zamiast kilku szczepionek pojedynczych, aby zmniejszyć liczbę zastrzyków podczas jednej wizyty.

Nie podawaj swojemu dziecku zapobiegawczo przed szczepieniem leków przeciwbólowych (doustnie lub w czopkach).

Nie należy również ogrzewać szczepionki przed wstrzyknięciem. Nie wykazano, że ogrzewanie szczepionki (na ogół przechowywanej w lodówce) wpływa na odczuwanie bólu po wstrzyknięciu. Zabieg taki może ponadto wpłynąć niekorzystnie na aktywność szczepionek, zwłaszcza zawierających żywe wirusy (szczepionki przeciwko rotawirusom, odrze, śwince i różyczce oraz ospie wietrznej).

Leki przeciwbólowe podawane doustnie lub w postaci czopków doodbytniczych (paracetamol, ibuprofen) nie działają na ostry, krótkotrwały ból związany ze wstrzyknięciem, dlatego nie są wskazane przed szczepieniem. Podejrzewa się również, że podane w takim czasie osłabiają odpowiedź na szczepienie. Mogą być natomiast przydatne, gdy u dziecka po szczepieniu wystąpi nasilony odczyn w miejscu wstrzyknięcia szczepionki (znaczny obrzęk, zaczerwienienie i ból).


Jak zmniejszyć ból związany ze szczepieniem - pytania i odpowiedzi

Dwa szczepienia w trakcie jednej wizyty »

04.10.2018
Zobacz także
Doradca Medyczny
  • Czy mój problem wymaga pilnej interwencji lekarskiej?
  • Czy i kiedy powinienem zgłosić się do lekarza?
  • Dokąd mam się udać?
+48

w dni powszednie od 8.00 do 18.00
Cena konsultacji 29 zł

Zaprenumeruj newsletter

Na podany adres wysłaliśmy wiadomość z linkiem aktywacyjnym.

Dziękujemy.

Ten adres email jest juz zapisany w naszej bazie, prosimy podać inny adres email.

Na ten adres email wysłaliśmy już wiadomość z linkiem aktywacyjnym, dziękujemy.

Wystąpił błąd, przepraszamy. Prosimy wypełnić formularz ponownie. W razie problemów prosimy o kontakt.

Jeżeli chcesz otrzymywać lokalne informacje zdrowotne podaj kod pocztowy

Nie, dziękuję.
Poradnik świadomego pacjenta