×
COVID-19: wiarygodne źródło wiedzy

Zespół aspiracji smółki

dr hab. med. Przemko Kwinta
Klinika Chorób Dzieci, Uniwersytecki Szpital Dziecięcy w Krakowie

Co to jest zespół aspiracji smółki i jakie są jego przyczyny?

Zespół aspiracji smółki (MAS - Meconium Aspiration Syndrome) to zespół zaburzeń oddychania związany z przedostaniem się smółki (czyli pierwszego stolca wydalanego przez noworodka po urodzeniu i zawierającego głównie wody płodowe, maź płodową, złuszczony nabłonek śluzówki przewodu pokarmowego, enzymy trawienne) do dróg oddechowych.

Obecność smółki w wodach płodowych stwierdzić można w około 10–15% porodów. Częściej smółkę w wodach płodowych obserwuje się w przypadkach porodów po 42. tygodniu ciąży (ok. 30% przypadków). Jednakże, zespół aspiracji smółki występuje tylko u 2–10% noworodków, w przypadku których stwierdzono smółkę w wodach płodowych. MAS występuje prawie wyłącznie u noworodków urodzonych w fizjologicznym terminie porodu, sporadycznie u wcześniaków urodzonych pomiędzy 34.—37. tygodniu ciąży.

Najczęściej płód oddaje smółkę do wód płodowych w wyniku niedotlenienia wewnątrzmacicznego lub zakażenia. Niedotlenienie może stymulować ruchy oddechowe u płodu i już wewnątrzmacicznie smółka dostaje się do tchawicy i oskrzeli. Po urodzeniu obecność smółki w drogach oddechowych powoduje:

  • zaburzenia drożności oskrzelików – powstawanie ognisk niedodmy w płucach
  • uszkodzenie pęcherzyków płucnych – chemiczne zapalenie płuc
  • upośledzenie drożności drobnych oskrzeli, powstanie mechanizmu zastawkowego na poziomie oskrzeli. Wskutek tego u 20–50% noworodków powikłaniem MAS jest odma opłucnowa
  • rozwój przetrwałego nadciśnienia płucnego noworodków na skutek zmian w łożysku naczyniowym płuc wynikających z niedotlenienia

Jak często występuje zespół aspiracji smółki?

Zespół aspiracji smółki występuje u 1–2 na 1000 żywo urodzonych noworodków. Częstość u chłopców i dziewczynek jest podobna.

Jak się objawia zespół aspiracji smółki?

Objawy kliniczne niewydolności oddechowej (nasilona duszność, sinica) występują od urodzenia dziecka i narastają bardzo szybko.

Inne objawy stwierdzane w badaniu dziecka mogą być pomocne w ustaleniu rozpoznania. Już kilkugodzinne narażenie na smółkę wewnątrzłonowo (4–6 h) powoduje zmianę zabarwienia paznokci, a po dłuższym (12–14 h) maź płodowa, którą pokryty jest noworodek zmienia zabarwienie na zielone, a smółkę stwierdzić można w przewodach słuchowych zewnętrznych i przewodach nosowych.

U dzieci urodzonych po fizjologicznym terminie porodu (>42. tyg.) stwierdzić można typowe objawy, tj. suchą, łuszczącą się skórę, długie paznokcie.

Jak lekarz stawia diagnozę?

Rozpoznanie MAS lekarz ustala na podstawie:

  • wykazania obecności smółki w wodach płodowych
  • wykazania obecności smółki w drogach oddechowych noworodka (poniżej strun głosowych)
  • występowania objawów niewydolności oddechowej bezpośrednio po urodzeniu, których nie można wytłumaczyć inną przyczyną
  • charakterystycznego obrazu radiologicznego płuc – obraz „burzy śnieżnej” .

Zespołowi aspiracji smółki często towarzyszą objawy zakażenia. Dlatego celowe jest pobranie krwi i treści z dróg oddechowych do badań mikrobiologicznych u każdego dziecka z MAS.

Lekarz, rozpoznając MAS, musi zwrócić uwagę na inne przyczyny zaburzeń oddychania u noworodka. Większość tych chorób może wystąpić u noworodka urodzonego z zabarwionych smółką wód płodowych. Do najczęstszych zaburzeń należą: przejściowe tachypnoë noworodków, wrodzone zapalenie płuc (niezwykle trudno odróżnić w początkowym okresie MAS od wrodzonego zapalenia płuc), przetrwałe nadciśnienie płucne noworodków, wrodzona wada serca, samoistna (izolowana) odma opłucnowa.

Jakie są sposoby leczenia zespołu aspiracji smółki?

Pierwszym celem leczenia jest zapewnienie prawidłowego utlenowania krwi dziecka. W zależności od stanu dziecka stosuje się różne metody wsparcia układu oddechowego: tlenoterapię bierną, a w przypadku niepowodzenia – ciągłe dodatnie ciśnienia (CPAP – continuous positive airway pressure) w drogach oddechowych. Około 1/3 dzieci z MAS w celu zapewnienia odpowiedniej wymiany gazowej wymaga wentylacji mechanicznej. W najcięższych przypadkach, gdy konwencjonalna wentylacja mechaniczna jest nieskuteczna, uzasadnione jest stosowanie wentylacji z wysoką częstotliwością oddechów lub pozaustrojowego natlenowania przezbłonowego.

Ważne elementy leczenia to utrzymywanie właściwej temperatury ciała, korekcja zaburzeń metabolicznych, utrzymywanie prawidłowego ciśnienia tętniczego i perfuzji narządowej. W opiece nad noworodkiem z MAS przestrzegać należy zasady minimal handling, czyli ograniczenia do minimum zabiegów i innych działań pielęgnacyjnych i diagnostycznych. Niepokój dziecka, ból, pobudzenie mogą nasilać niedotlenienie, szczególnie u pacjentów ze współistniejącym przetrwałym nadciśnieniem płucnym noworodków.

Ze względu na ryzyko zakażenia układu oddechowego u dzieci z MAS podaje się najczęściej dożylnie 2 antybiotyki. Ich podawanie kontynuuje się do momentu uzyskania ujemnych wyników badań mikrobiologicznych.

Lekiem, który można również rozważyć w leczeniu MAS jest surfaktant.

U dzieci, u których stwierdza się współistnienie przetrwałego nadciśnienia płucnego noworodków stosuje się wziewnie tlenek azotu (iNO). W ośrodkach niedysponujących możliwością podania iNO rozważyć można zastosowanie innych leków rozszerzających naczynia krwionośne. Ważnym elementem leczenia jest zapewnienie odpowiedniego ukrwienia narządów. Należy monitorować właściwe wypełnienie łożyska naczyniowego. W przypadku stwierdzenia niskiego ciśnienia tętniczego krwi lub zaburzeń ukrwienia stosuje się tzw. dożylne bolusy płynów.

Dzieci z MAS o ciężkim przebiegu nie należy w pierwszych dniach życia karmić, a odpowiednią objętość płynów i minerałów dostarczać im w kroplówce.

W wyjątkowych sytuacjach u noworodków z ciężkimi zaburzeniami oddychania niereagujących na standardowe metody wentylacji rozważyć można zastosowanie leków zwiotczających mięśnie.

Czy możliwe jest całkowite wyleczenie?

Nowe metody wentylacji, stosowanie surfaktantu oraz wziewnego tlenku azotu istotnie poprawiły rokowanie dzieci z MAS. Według aktualnych danych wieloośrodkowych z USA śmiertelność w MAS zmniejszyła się do 5–10%, a odległe następstwa neurologiczne obserwuje się u około 10–20% dzieci, które przeżyły okres noworodkowy. Najistotniejszymi czynnikami wpływającymi na rokowanie u dzieci z MAS są: stopień niedotlenienia okołoporodowego (skala Apgar w 1 minucie <3 punktów), wentylacja mechaniczna dłużej niż 48 godzin po urodzeniu, współistnienie wad wrodzonych oraz stosowanie katecholamin w okresie noworodkowym.

Mało jest wiarygodnych danych dotyczących odległych następstw ze strony układu oddechowego u dzieci z MAS.

Co trzeba robić po zakończeniu leczenia?

Wszystkie dzieci, u których rozpoznano MAS należy objąć długofalową obserwacją psychologiczną i neurologiczną.


23.11.2016
Zobacz także
  • Zespół zaburzeń oddychania
  • Makrosomia – noworodek zbyt duży do wieku płodowego
  • Jakie preparaty stosować do pielęgnacji skóry niemowlęcia i małego dziecka?
Doradca Medyczny
  • Czy mój problem wymaga pilnej interwencji lekarskiej?
  • Czy i kiedy powinienem zgłosić się do lekarza?
  • Dokąd mam się udać?
+48

w dni powszednie od 8.00 do 18.00
Cena konsultacji 29 zł

Zaprenumeruj newsletter

Na podany adres wysłaliśmy wiadomość z linkiem aktywacyjnym.

Dziękujemy.

Ten adres email jest juz zapisany w naszej bazie, prosimy podać inny adres email.

Na ten adres email wysłaliśmy już wiadomość z linkiem aktywacyjnym, dziękujemy.

Wystąpił błąd, przepraszamy. Prosimy wypełnić formularz ponownie. W razie problemów prosimy o kontakt.

Jeżeli chcesz otrzymywać lokalne informacje zdrowotne podaj kod pocztowy

Nie, dziękuję.
Poradnik świadomego pacjenta